Cây mía không chỉ là nguồn thực phẩm mang lại vị ngọt tự nhiên mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Với đặc tính thanh mát, sinh tân và giải độc, mía giúp cơ thể điều hòa nội nhiệt, phục hồi sinh lực và hỗ trợ phòng tránh nhiều chứng bệnh do nóng trong.

Cây mía (tên khoa học Saccharum officinarum L.) là loài thực vật quen thuộc, được trồng rộng rãi ở khắp các vùng nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Không chỉ là nguồn nguyên liệu chính để sản xuất đường, mía còn là loại cây mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Từ lâu, nước mía đã trở thành thức uống giải khát dân dã, phổ biến trong mùa hè, nhưng ít người biết rằng, thân, rễ và nước mía đều có thể dùng làm thuốc trong y học cổ truyền.

Theo y thư cổ, mía còn có tên gọi là “cam giá” hay “lô căn”, được xếp vào nhóm thảo dược có vị ngọt, tính hàn, quy vào hai kinh Vị và Phế. Công dụng chính của mía là thanh nhiệt, nhuận phế, chỉ khát, sinh tân dịch và giải độc rượu.

Về giá trị dinh dưỡng, trong thân cây mía ngoài thành phần cơ bản là các loại đường chiếm khoảng 70%, còn có các chất đạm, chất béo, chất bột, nhiều loại chất khoáng, các vitamin và khoảng gần 30 loại axit hữu cơ. Vì vậy mía không những có vị ngọt dễ chịu hợp với khẩu vị mọi người mà còn cung cấp cho cơ thể năng lượng và những chất dinh dưỡng cần thiết.

Tác dụng của cây mía theo y học cổ truyền

Thanh nhiệt, giải khát, sinh tân dịch

Mía giúp làm dịu cơn khát, giải nhiệt trong những ngày oi bức, đồng thời hỗ trợ phục hồi năng lượng cho người mệt mỏi, mất nước. Người bị sốt cao, khô miệng hoặc ra mồ hôi nhiều có thể dùng nước mía ép tươi để bù dịch và giảm nhiệt.

Nhuận phế, giảm ho

Với đặc tính mát và sinh tân, nước mía giúp giảm khô rát cổ họng, làm dịu cơn ho do nóng trong, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người lớn bị viêm họng nhẹ.

Giải độc, lợi tiểu

Mía có khả năng hỗ trợ đào thải độc tố, làm mát gan, lợi tiểu. Một số bài thuốc dân gian còn dùng nước mía phối hợp với các vị thuốc khác để giải độc rượu hoặc giảm vàng da do viêm gan.

Hỗ trợ tiêu hóa

Nhai mía tươi giúp kích thích tuyến nước bọt hoạt động, hỗ trợ tiêu hóa và làm sạch khoang miệng.

Tuy nhiên, vì mía có tính hàn nên người tỳ vị hư yếu, dễ lạnh bụng hoặc tiêu chảy cần thận trọng khi dùng, tránh uống nước mía khi cơ thể đang lạnh hoặc vừa mới ăn no.

Một số bài thuốc dân gian từ cây mía

Dưỡng âm, nhuận phế: Dùng cho người hay ho, nóng rát cổ, giọng nói yếu. Bách hợp 50 g, ngâm nước nấu nhừ sau cho nước mía 100 g và nước củ cải 100 g, uống trước khi đi ngủ.

Chữa bệnh bụi phổi: Nước mía 50 ml, nước củ cải 50 ml, cho mật ong, đường phèn, dầu vừng 1 ít chưng thành cao. Hằng ngày cho 2 lòng đỏ trứng gà đánh đều với cao rồi hấp cơm ăn.

Chữa chứng phát nóng, miệng khô, cổ ráo: Nhai mía nuốt nước hoặc hòa nước cơm mà uống.

Chữa ho gà: Mía 3 lóng, rau má 1 nắm, gừng 2 lát. Cho vào 2 bát nước, sắc uống ít một.

Táo bón nhiệt kết đại tràng, thở có mùi hôi, đầy bụng: Vỏ cây đại (cạo vỏ ngoài) 40 g, phèn chua sống tán mịn 8 g, nước mía 300 ml cô đặc. Vỏ cây đại sao tán mịn, trộn 3 thứ luyện thành viên 0,5 g. Mỗi lần uống 8 viên (4 g) sáng sớm và trước khi đi ngủ. Khi thấy đi ngoài được thì thôi.

Chữa phiên vị, ăn vào nôn ra: Nước mía 200 ml, nước cốt gừng 15 ml, trộn đều uống từng thìa nhỏ trong vài ngày. Bài này còn dùng chữa đau dạ dày mạn tính và giải độc cá nóc.

Chữa bàng quang thấp nhiệt, đái rắt, buốt, đục, viêm đường tiết niệu: Mía 1 khúc (300g), mã đề 200g (cả cây), râu ngô 150g. Mía lùi sơ, rửa sạch, cắt khúc chẻ nhỏ. Cho các thứ vào sắc uống.

Bệnh đường tiết niệu, thanh nhiệt lợi thấp: Nước ép mía 500g, hòa nước ép ngó sen tươi 500g. Chia nhỏ uống trong ngày.

Nứt kẽ môi miệng: Lấy nước mía bôi ngoài uống trong, hoặc vỏ mía đốt tồn tính trộn ít mật ong bôi vào.

Chữa suy nhược cơ thể, ăn ngủ kém, hay mệt: Nước mía ép 1/2 lít. Trứng gà tươi 2 quả. Nước mía nấu sôi, đập trứng vào, nhắc xuống đậy kín nắp, ăn nóng. Nếu tay chân lạnh thêm lát gừng sống giã nát cho vào nước mía khi sôi.

Người gầy da khô, tóc cháy: Rau má xay 200g, nước dừa xiêm 1 quả, nước mía 1 chén. Có thể thêm mật ong, sữa ong chúa để uống mỗi lần (không pha sẵn), uống trước khi đi ngủ.

Phòng hậu sởi: Sắn dây 40g, rau mùi 20g, mía 2 đốt. Dùng 2 bát nước sắc còn 1 bát uống dài ngày trong dịch sởi.