Theo Đông y, gừng có vị cay, tính ấm, vào 3 kinh phế, tỳ, vị, có tác dụng phát biểu, tán hàn, ôn trung, tiêu đàm, hành thủy, giải độc, đặc biệt hữu ích trong những ngày mùa đông lạnh giá. Ngoài ra, tùy theo hình thức sử dụng, gừng có nhiều công dụng khác nhau.

Gừng còn có tên khác là sinh khương, can khương, bào khương... Tên khoa học Zingiber officinale Rose, họ Gừng (Zingiberaceae).

Gừng là loại thân cỏ, thân phát triển theo hình ống, gồm nhiều bẹ lá ôm sát vào nhau, cao khoảng 1m. Thân rễ phát triển thành củ, phát triển ngầm dưới đất. Lá mọc so le, hình mũi mác thuôn dài, có gân giữa, khi vò lá có mùi thơm.

Gừng được trồng phổ biến ở mọi miền nước ta để làm gia vị và làm thuốc. Bộ phận dùng làm thuốc là thân rễ. Tùy theo tươi hay khô, vị thuốc mang tên khác nhau:

- Sinh khương là củ (thân rễ) tươi.

- Can khương là thân rễ phơi khô.

Gừng có tác dụng phát tán phong hàn, chống nôn ói. Gừng khô còn gọi là can khương, có tính nóng hơn sinh khương, có thể làm ấm tỳ vị. Gừng đốt cháy tồn tính còn gọi là hắc khương. Hắc khương có vị đắng, thường được tẩm đồng tiện, có thể làm ấm can thận, giáng hư hỏa. Vỏ gừng được gọi là khương bì có tác dụng lợi tiểu.

Công dụng của gừng với sức khỏe

- Cải thiện chức năng não: Các hợp chất chống oxy hóa và hoạt tính sinh học trong gừng có thể giúp giảm phản ứng viêm xảy ra trong não. Các nghiên cứu cũng cho biết gừng có thể cải thiện chức năng của não và ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Gừng cũng có thể giúp giảm sự suy giảm chức năng não liên quan đến tuổi tác.

- Có thể giúp kiểm soát mức cholesterol: Gừng có thể giúp giảm mức cholesterol LDL (có hại) trong cơ thể. Mức cholesterol LDL cao trong cơ thể có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.

- Điều trị buồn nôn và ốm nghén: Gừng có thể giúp giải quyết chứng buồn nôn, ốm nghén và thậm chí là say sóng. Nó có hiệu quả nhất trong việc đối phó với tình trạng ốm nghén ở phụ nữ mang thai. Nhưng bà bầu chỉ nên dùng gừng khi ốm nghén dưới sự giám sát của bác sĩ.

- Giúp giảm đau bụng kinh: Gừng đã được sử dụng theo truyền thống để giảm đau bụng kinh.

- Điều trị chứng viêm xương khớp: Đặc tính chống viêm của gừng có thể giúp giảm đau khớp có liên quan đến viêm xương khớp. Hỗn hợp dầu gừng, quế và dầu mè có thể giúp giảm cứng khớp và đau ở những người bị viêm xương khớp.

- Điều trị chứng khó tiêu mạn tính: Khó tiêu mạn tính là tình trạng gây đau và khó chịu ở dạ dày tái phát. Trì hoãn việc làm trống dạ dày quá lâu có thể gây khó tiêu. Gừng có thể đẩy nhanh quá trình làm rỗng dạ dày và do đó có thể giúp giải quyết chứng khó tiêu mạn tính.

- Giúp chống nhiễm trùng: Dùng gừng thường xuyên có thể cải thiện khả năng miễn dịch và giúp chống lại nhiễm trùng một cách tốt hơn và hiệu quả hơn. Nó có thể giúp đối phó với nhiễm trùng miệng và đường hô hấp một cách hiệu quả.

- Làm giảm đau cơ và đau nhức: Cơn đau cơ do tập thể dục có thể được giải quyết bằng cách tiêu thụ gừng. Đặc tính chống viêm của gừng có thể ngăn ngừa sự tiến triển của chứng đau cơ.

Một số cách chữa bệnh từ gừng

- Trị lở loét khoang miệng: Dùng nước gừng tươi thay trà để uống và súc miệng thường xuyên, khoảng 2 - 3 lần mỗi ngày, sẽ có hiệu quả bất ngờ, khoảng 60 - 90% vết lở loét đều biến mất.

- Chữa viêm nha chu: Thường xuyên dùng nước trà tươi nóng để súc miệng hoặc uống đều có hiệu quả chữa trị bệnh viêm nha chu. Nên uống hoặc súc miệng mỗi ngày 2 lần vào buổi sáng và tối. Nếu cổ họng bị rát, ngứa hoặc đau có thể cho thêm chút muối ăn vào hòa tan và uống nóng, mỗi ngày uống khoảng 2 - 3 lần.

- Phòng ngừa và trị sâu răng: Mỗi buổi sáng và tối kiên trì súc miệng bằng nước gừng nóng hoặc uống nước gừng nóng nhiều lần trong ngày có tác dụng bảo vệ răng, phòng ngừa và trị chứng sâu răng hiệu quả.

- Trị đau nửa bên đầu: Khi thấy đau một bên hoặc đau nửa đầu, dùng nước gừng nóng xoa đều ra hai tay sau đó bóp đều quanh vùng đầu bị đau khoảng 15 phút, cảm giác đau đớn sẽ nhanh chóng giảm dần, thậm chí có thể tiêu biến hoàn toàn.

- Hỗ trợ điều trị gout: Gừng có tác dụng chống lại bệnh gout vì chứa hai chất chống viêm, gingerols và shogaols, có tác dụng ức chế các tinh thể acid uric trong máu, giúp người bệnh gout giảm bớt cơn bùng phát.

- Chống say tàu xe: Khi bị say tàu xe có thể ngậm kẹo gừng hoặc ngậm 1 lát gừng tươi trong miệng sẽ có hiệu quả giảm say tàu, xe…

- Giải rượu bia: Dùng nước gừng nóng để uống không những thúc đẩy quá trình lưu thông máu mà còn giúp tiêu tan lượng cồn trong máu, nhanh chóng đánh bật cơn say và tình trạng đau đầu lúc tỉnh dậy sau khi uống say. Có thể cho thêm chút mật ong vào nước gừng nóng và uống làm nhiều lần càng tăng thêm hiệu quả giã rượu.

- Trị sắc mặt nhợt nhạt: Rửa mặt thường xuyên bằng nước gừng nóng vào mỗi buổi sáng và tối có tác dụng làm cho da mặt hồng hào, sắc mặt nhợt nhạt do thiếu chất, thiếu ngủ hay lao lực sẽ nhanh chóng tan biến. Nên duy trì thói quen rửa mặt như vậy trong vòng 60 ngày liên tiếp. Theo đó, rửa mặt bằng nước gừng nóng cũng phát huy tác dụng nhất định đối với những vết thâm nám và làn da khô ráp.

- Trị gàu: Có thể dùng nước gừng nóng thay thế dầu gội đầu để trị gàu. Trước tiên nên thái gừng tươi thành những miếng nhỏ hoặc giã nát, sau đó đắp đều lên da đầu khoảng 10 - 15 phút, cuối cùng dùng nước gừng nóng gội lại thật sạch.

- Giảm đau lưng và đau vai: Nên dùng nước gừng nóng cho thêm chút muối và dấm ăn. Dùng khăn thấm đều hỗn hợp gừng tươi, mật ong và dấm lên chỗ bị đau làm nhiều lần. Cách làm này giúp cơ bắp được thoải mái, lưu thông máu, giảm đau rất hiệu quả.

- Trị giun kim: Trước khi đi ngủ, nên vệ sinh hậu môn bằng nước gừng tươi nóng, đồng thời uống khoảng 1 - 2 cốc nước gừng nóng, kiên trì trong khoảng 10 ngày có tác dụng diệt giun kim hiệu quả.

- Trị hôi chân: Cho thêm chút muối và dấm ăn vào nước gừng nóng, sau đó ngâm chân khoảng 15 phút, lau khô, để chân thoáng mát, mùi hôi sẽ tự khắc biến mất.

- Trị cao huyết áp: Khi huyết áp tăng cao đột ngột, có thể dùng nước gừng tươi nóng ngâm chân khoảng 15 - 20 phút. Nước gừng nóng mặc dù tiếp xúc bên ngoài chân nhưng thông qua các huyệt đạo ở lòng bàn chân sẽ khiến huyết quản giãn nở, theo đó, huyết áp sẽ từ từ hạ xuống.

Một số lưu ý khi sử dụng gừng

- Không nên sử dụng quá 5gr gừng/ngày.

-Những người chuẩn bị mổ hoặc mới mổ xong không dùng gừng.

- Không dùng cho những trường hợp chảy máu cam, chảy máu răng, băng huyết... Về mặt lý thuyết, gừng chống chỉ định ở những bệnh nhân có chảy máu tạng hoặc những người dùng các thuốc chống tiểu cầu hoặc warfarin.

- Không dùng cho người bị đổ mồ hôi nhiều, cảm nắng...

- Khi thoa gừng lên da nên sử dụng trước ở một diện tích nhỏ xem có bị kích ứng không, chỉ nên giữ gừng trên da trong một thời gian ngắn vì có thể gây bỏng rát với người có da nhạy cảm.

- Nên rửa sạch vỏ gừng trước khi ăn chứ không nên gọt bỏ vỏ vì vỏ gừng cũng có rất nhiều công dụng.