Bình đẳng nghề nghiệp thời số hóa: Livestream TikTok mở lối đi riêng cho người trẻ

Khi livestream không còn là “nghề tay trái”

Ở thời đại số hóa, livestream đã trở thành một công việc nghiêm túc với quy trình chặt chẽ, áp lực hình ảnh và doanh thu tương đương một nghề truyền thống. Tại Việt Nam, theo Decision Lab (quý 3/2024), Facebook chiếm 62% thị phần livestream, trong khi TikTok cũng sở hữu tới 53% người dùng sử dụng nền tảng này để theo dõi các buổi phát sóng trực tiếp. Metric ghi nhận 38% người tiêu dùng Việt dành từ 1–3 giờ mỗi tuần để xem livestream, và 62% trong số đó chủ yếu để mua sắm. Không chỉ dừng lại ở giải trí, dữ liệu từ VECOM 2024 cho thấy 95% khách hàng trực tuyến đã từng mua qua livestream trong ba tháng gần nhất.

Những con số này chứng minh livestream đã vượt khỏi khuôn khổ một hoạt động giải trí ngắn hạn, trở thành một phần quan trọng của sinh hoạt số và nền kinh tế nền tảng. Tuy nhiên, điều đáng tiếc là người làm nghề livestream vẫn chưa được công nhận chính thức như những ngành lao động khác. Phần lớn streamer, idol hay người sáng tạo nội dung không ký hợp đồng lao động, không đóng bảo hiểm xã hội và cũng không được bảo vệ về mặt pháp lý khi gặp sự cố nghề nghiệp. Nhiều người kiếm hàng chục triệu mỗi tháng, nhưng vẫn bị xếp vào “lao động tự do”, không có lộ trình thăng tiến rõ ràng hay các tiêu chuẩn nghề nghiệp chuyên môn.

Điều này tạo ra sự bất bình đẳng trong môi trường làm việc hiện đại: người livestream cũng lao động trí óc, thể hiện kỹ năng, mang lại giá trị và thu nhập cho nền tảng nhưng lại thiếu cơ chế bảo vệ.

Một số doanh nghiệp trung gian đã bắt đầu lấp khoảng trống đó. HP Media, Top 3 LIVE FEST 2024 của Tiktok live Việt Nam, công ty đang quản lý hàng ngàn livestreamer tại Việt Nam, là ví dụ tiêu biểu khi không chỉ đào tạo nội dung, hỗ trợ kỹ thuật, đồng thời ký hợp đồng lao động và cung cấp gói hỗ trợ bảo hiểm xã hội tự nguyện cho idol. Dù mô hình này vẫn còn giới hạn về quy mô, nhưng đang tạo ra một tiền lệ tích cực cho sự hình thành hệ sinh thái nghề nghiệp bền vững trong tương lai.

HP Media hiện là công ty đào tạo idol với quy mô hàng nghìn nhân sự

Được và mất trong ngành “không văn phòng”

Không đồng phục, không bảng tên hay giờ hành chính, người làm livestream có thể tự do về mặt hình thức nhưng lại thiếu những yếu tố đảm bảo an sinh. Khi nền kinh tế số phát triển nhanh, khoảng cách giữa “người có quyền lợi” và “người làm việc không ràng buộc” càng trở nên rõ rệt. Điều này cũng khiến nhiều bạn trẻ lựa chọn từ bỏ sớm, hoặc vướng vào tình trạng khai thác quá mức vì thiếu kỹ năng quản lý thời gian, thu nhập và sức khỏe tinh thần.

“Đừng nghĩ livestream là dễ dàng. Nó đòi hỏi đầu tư thời gian, kỹ năng và cả sức khỏe tinh thần. Nhưng nhờ có nền tảng số và công ty đồng hành, mình mới có cơ hội sống được với nghề,” bạn Thu Lê – một idol đang hoạt động trên TikTok với gần 200.000 người theo dõi chia sẻ. Cô cho biết thêm, kể từ khi gia nhập HP Media, cô được hỗ trợ xây dựng phong cách riêng, tiếp cận khán giả hiệu quả hơn và đặc biệt là có thêm công cụ để phát triển sự nghiệp lâu dài.

Từ góc nhìn người quản lý, anh Nguyễn Hoàng Phụng nhà sáng lập kiêm CEO HP Media, đồng thời là một trong những idol đời đầu của giới livestream Việt cho biết:

“Nghề livestream hiện nay không chỉ cần tài năng mà còn cần hệ thống hỗ trợ phía sau. Chúng tôi xây dựng phần mềm giám sát, đào tạo và cả hiệu ứng âm thanh theo xu hướng để mỗi bạn trẻ có thể phát triển bền vững, thay vì bị cuốn vào cuộc chơi ngắn hạn”.

Anh Nguyễn Hoàng Phụng, CEO HP Media, cũng là nhà phát triển Phần mềm tiếng cười HP SoundEffect nổi tiếng trong giới livestream

Khi sáng tạo nội dung đang trở thành một hình thức lao động phổ biến trong nền kinh tế số, thì chính sách bảo vệ và định danh cho người làm nghề cũng cần được cập nhật kịp thời. Doanh nghiệp trung gian, nếu được công nhận và hỗ trợ đúng mức, có thể là cánh tay nối dài để truyền cảm hứng, chuẩn hóa đào tạo, và tạo dựng một môi trường làm nghề lành mạnh, nơi người trẻ không chỉ "nổi" mà còn sống tốt bằng nghề mình chọn.