Xã Ứng Hòa, TP. Hà Nội: Xây dựng nông thôn mới hiện đại, văn minh gắn với phát triển kinh tế bền vững

“Quả ngọt” từ hành trình xây dựng nông thôn mới

Xã Ứng Hòa, TP. Hà Nội được thành lập ngày 1/7/2025, trên cơ sở sáp nhập 8 đơn vị hành chính của huyện Ứng Hòa cũ, gồm: Trung Tú, Đồng Tân, Minh Đức, Kim Đường, Đông Lỗ, Đại Hùng, Đại Cường và Trầm Lộng. Việc tiếp tục giữ địa danh Ứng Hòa - mảnh đất phía Nam Thủ đô không chỉ là một sự sắp xếp về tổ chức, mà còn mang ý nghĩa trân trọng dấu ấn lịch sử, văn hóa và cách mạng của vùng quê giàu truyền thống. Mảnh đất này gắn liền với những địa danh đã đi vào sử sách như Chùa Chòng - Trầm Lộng (từng là An toàn khu Xứ ủy Bắc Kỳ năm 1942), hay Khu Cháy - biểu tượng cho ý chí kiên cường, bất khuất của nhân dân trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

Xây dựng NTM là “cú hích” để Ứng Hòa thay đổi diện mạo quê hương

Nhờ vị trí địa lý thuận lợi, Ứng Hòa có điều kiện để giao thương, mở rộng không gian phát triển. Cùng với Khu Cháy và chùa Chòng, Ứng Hòa còn sở hữu nhiều di sản văn hóa đặc sắc, tiêu biểu là các làng nghề truyền thống: Nghề may áo dài Trạch Xá được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; nghề làm đàn, nhạc cụ dân tộc ở Đào Xá; nghề giày da tại thôn Thần, thôn Bùng; nghề khảm trai (thôn Cao Xá); sản xuất chăn bông (thôn Trung Thượng)… Đặc biệt, cách trung tâm Thủ đô không xa, lại nằm trên tuyến “Con đường di sản ngoại đô Hà Nội” - Hành trình văn hóa Nam Thăng Long - Hà Nội - Thanh Oai - Ứng Hòa - Mỹ Đức nên Ứng Hòa có nhiều tiềm năng, lợi thế để vừa gìn giữ được bản sắc quê hương, vừa tạo sức hút phát triển du lịch, dịch vụ, kinh tế làng nghề. Ngoài ra, những năm gần đây, được sự quan tâm đầu tư của Thành phố, nhiều tuyến đường kinh tế trọng điểm đi qua địa bàn như quốc lộ 21B, đường mòn Hồ Chí Minh, cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ, tạo nên hệ thống giao thông thuận lợi, là điều kiện quan trọng để Ứng Hòa đẩy mạnh phát triển dịch vụ logistics, công nghiệp phụ trợ song hành cùng nông nghiệp.

Trong xây dựng NTM, những năm qua, Đảng bộ, chính quyền xã Ứng Hòa luôn xác định, CTMTQG về xây dựng NTM là chiến lược lâu dài, đòi hỏi nguồn lực lớn, muốn thành công phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và đồng thuận của nhân dân, nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, rút ngắn khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Với phương châm xây dựng NTM là “lấy sức dân để lo cho dân”, nhiều phong trào mới, cách làm hay, sáng tạo đã được phát động, thu hút sự tham gia đông đảo của các cơ quan, đoàn thể và cộng đồng dân cư, mang lại hiệu quả rõ nét, nổi bật là Phong trào vệ sinh đường làng ngõ xóm, duy trì vào thứ bảy và chủ nhật hàng tuần. Ý thức, trách nhiệm của mọi tầng lớp nhân dân về xây dựng NTM ngày càng được nâng cao; 100% hệ thống đường trục xã, liên xã, đường trục thôn, liên thôn được bê tông hóa, nhựa hóa, thuận tiện cho mục đích sản xuất và sinh hoạt của người dân; cơ sở vật chất trường học được chú trọng, các thiết chế văn hóa thôn được quan tâm đầu tư, từng bước đáp ứng nhu cầu làm việc, sinh hoạt, vui chơi, giải trí của nhân dân. Đặc biệt, trong quá trình xây dựng NTM, chính quyền xã cũng tích cực chỉ đạo thực hiện việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp, cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo vùng sản xuất tập trung, quy mô thông qua ứng dụng khoa học - kỹ thuật, công nghệ cao vào sản xuất để tạo ra những sản phẩm chất lượng, góp phần tăng thu nhập trên đơn vị diện tích canh tác, cải thiện đời sống của người dân địa phương.

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tiếp tục được đẩy mạnh gắn với xây dựng NTM, NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu; các lễ hội truyền thống, di tích lịch sử - văn hóa được bảo tồn, tôn tạo. Hạ tầng văn hóa, thể thao được quan tâm đầu tư, thông qua việc xây mới, nâng cấp sân vận động, hệ thống thông tin tuyên truyền, điểm sinh hoạt cộng đồng... Đặc biệt, những giá trị văn hóa và bàn tay tài hoa của người dân làng nghề tiếp tục được nuôi dưỡng, phát triển. Làng áo dài Trạch Xá với đường kim mũi chỉ tinh xảo; làng nhạc cụ dân tộc Đào Xá với tiếng đàn ngân vang, hay giày da thôn Thần; gạo Khu Cháy, trứng vịt, thủy sản… không chỉ là sản phẩm kinh tế, mà còn là “đại sứ văn hóa”, mang Ứng Hòa đến với bạn bè bốn phương. Mặt khác, địa phương còn định hướng gắn bảo tồn làng nghề với phát triển du lịch trải nghiệm, để mỗi du khách khi đến đây đều được hòa mình vào không gian văn hóa đặc sắc, tham gia quy trình chế tác, thưởng thức hương vị và mang về sản phẩm mang dấu ấn của đất và người Ứng Hòa.

Bên cạnh đó, phát triển kinh tế “xanh” được xác định là định hướng xuyên suốt của Ứng Hòa trong xây dựng NTM, tập trung vào 3 trụ cột: Đẩy mạnh nông nghiệp sạch, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao; tăng cường trồng cây xanh, phân loại và xử lý rác thải tại nguồn; phát triển năng lượng tái tạo và sản xuất thân thiện với môi trường. Hiện nay, Ứng Hòa đã và đang phát triển nông nghiệp xanh, sạch, ứng dụng công nghệ cao, đa dạng hóa mô hình sản xuất như lúa - sen, thủy sản - thủy cầm, chăn nuôi tập trung, chế biến đặc sản gắn với mở rộng liên kết chuỗi giá trị. Nhiều mô hình nông nghiệp mới được triển khai hiệu quả với gần 90% diện tích lúa chất lượng cao J02, sen hữu cơ tại Hợp tác xã Lâm An; mô hình trồng lúa giảm phát thải khí nhà kính gắn với bán tín chỉ các-bon tại thôn Giang Triều… tạo sự liên kết trong sản xuất nông sản sạch, giúp nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Ở lĩnh vực chăn nuôi, thủy sản, nhiều tiến bộ khoa học - kỹ thuật đã được áp dụng, từ công nghệ Biofloc (phương pháp nuôi trồng thủy sản tiên tiến giúp xử lý nước và chất thải trong ao bằng cách tạo ra các khối vi sinh vật); RAS (phương pháp nuôi thủy sản trong hệ thống khép kín, tái sử dụng nước nhiều lần sau khi xử lý qua các bộ lọc cơ học, sinh học và khử trùng, tiết kiệm tối đa 90 - 99% lượng nước sử dụng, từ đó góp phần giảm ô nhiễm, kiểm soát tốt môi trường (nhiệt độ, oxy, pH) và tăng năng suất, chất lượng sản phẩm thủy sản), đến mô hình “sông trong ao”, giúp nâng năng suất lên tới 20 - 30%. Nhờ vậy, những năm gần đây, kinh tế địa phương luôn phát triển ổn định với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 8,5%/năm, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng. Đến giữa năm 2025, nông nghiệp chiếm 39%; công nghiệp - xây dựng 33%; thương mại - dịch vụ 28%. Trong đó, nông nghiệp chuyển mạnh sang sản xuất hàng hóa chất lượng cao, mở rộng vùng chuyên canh, hơn 80% diện tích gieo trồng bằng giống lúa chất lượng cao. Tư duy sản xuất của nông dân đã có bước chuyển biến tích cực, nhiều hộ đã tiếp cận áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật trong sản xuất, chuyển từ sản xuất manh mún sang sản xuất tập trung, mang tính hàng hóa nâng cao giá trị sản xuất trên đơn vị diện tích canh tác. Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) cũng được triển khai tích cực. Hiện xã có 42 sản phẩm được công nhận đạt OCOP, trong đó 12 sản phẩm 4 sao, 30 sản phẩm 3 sao, bao gồm đặc sản nông nghiệp, thực phẩm chế biến, sản phẩm làng nghề truyền thống. Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, thương mại - dịch vụ tăng trưởng nhanh, giá trị sản xuất công nghiệp - xây dựng tăng 7 - 10%/năm; thương mại - dịch vụ tăng 5 - 7%/năm.

Có thể nói, sự chuyển mình mạnh mẽ của Ứng Hòa, từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp xanh, sạch, ứng dụng công nghệ cao gắn với truy xuất nguồn gốc, đến xây dựng xã phát triển toàn diện trên nhiều lĩnh vực (văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế, an ninh, quốc phòng...) chính là nền tảng vững chắc để xã đặt mục tiêu cao hơn trong tiến trình thực hiện NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, trở thành vùng quê bản sắc, xanh và thông minh trong lòng Thủ đô. Để giữ vững các tiêu chí đã đạt được và phấn đấu đạt những mục tiêu cao hơn, thời gian tới, chính quyền và nhân dân Ứng Hòa sẽ tăng cường đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, chỉ đạo, hướng dẫn, vận động đoàn viên, hội viên và người dân tích cực tham gia Chương trình phát triển nông nghiệp và đẩy mạnh công tác thu ngân sách, đồng thời huy động tối đa mọi nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế; quan tâm bảo đảm vấn đề an sinh xã hội, vệ sinh môi trường, xây dựng cảnh quan nông thôn và giữ vững an ninh trật tự.

Kiến tạo nông thôn bản sắc xanh, thông minh, hiện đại

Ứng Hòa là một trong 7 xã có diện tích tự nhiên lớn nhất TP. Hà Nội hiện nay, được quy hoạch là vành đai xanh của Thủ đô, với 4.867,49 ha đất nông nghiệp, trong đó trên 50% diện tích dành cho nuôi trồng thủy sản. Bên cạnh đó, trong Quy hoạch tổng thể phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, xã Ứng Hòa được định hướng là khu vực phát triển nông nghiệp, vùng xanh của Thủ đô. Đây là lợi thế để địa phương đẩy mạnh phát triển nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao, gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm đặc trưng của vùng đất chiêm trũng, có địa hình, thổ nhưỡng và nguồn nước phong phú, phù hợp với sản xuất lúa chất lượng cao, chăn nuôi gia súc - gia cầm, nuôi trồng thủy sản và các mô hình nông nghiệp kết hợp du lịch sinh thái.

Hạ tầng nông thôn thiết yếu ngày càng được cải thiện, nâng cấp

Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nông thôn bản sắc, xanh, thông minh, xã Ứng Hòa xác định nhiệm vụ trọng tâm là phải tạo được sự đột phá, từ tư duy quy hoạch đến cách thức triển khai trên thực tế; mỗi giải pháp đều gắn với đặc thù địa phương, đồng thời đặt trong tổng thể Quy hoạch Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065. Trước hết, về quy hoạch phát triển không gian, Ứng Hòa định hình rõ bốn vùng chức năng đặc thù: Nông nghiệp - thủy sản công nghệ cao; logistics và công nghiệp phụ trợ; đô thị sinh thái xanh, thông minh; du lịch trải nghiệm gắn với làng nghề và Di tích lịch sử. Cách tiếp cận này không chỉ giúp địa phương phát huy lợi thế nội tại, mà còn bảo đảm sự gắn kết đồng bộ với các trục phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô, nhất là khu vực phía Nam.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, xã Ứng Hòa xác định trọng tâm là cải tạo, hiện đại hóa hạ tầng thủy lợi, nâng cao chất lượng đất và nguồn nước; chú trọng khâu lựa chọn giống cây, con chủ lực như lúa chất lượng cao, rau an toàn, thủy sản, thủy cầm đặc sản; xây dựng, phát triển thương hiệu sản phẩm OCOP; thúc đẩy liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, hợp tác xã để mở rộng thị trường… định hướng đến năm 2030, trở thành trung tâm nông sản sạch, sản xuất giống hàng đầu của Hà Nội. Đặc biệt, ứng dụng khoa học, công nghệ, triển khai mô hình sản xuất xanh, thông minh được coi là giải pháp đột phá nhằm tiết kiệm chi phí, BVMT, gia tăng giá trị sản phẩm. Đối với hoạt động phát triển du lịch sinh thái, Ứng Hòa coi khai thác di sản là động lực để phát triển kinh tế dịch vụ bền vững, trong đó, An toàn khu Trầm Lộng, Bảo tàng Khu Cháy, cùng hệ thống làng nghề nổi tiếng như Trạch Xá, Đào Xá, Thần, Bùng... sẽ tiếp tục được tích hợp thành các tour trải nghiệm “Con đường di sản ngoại đô Hà Nội”; hình thành một số sản phẩm du lịch đặc trưng: “Một ngày làm nông dân”, “khám phá làng nghề” gắn với ẩm thực địa phương như vịt cỏ Vân Đình, cá rô đồng, sen...

Về công tác chuyển đổi số (CĐS), ngay sau khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Ứng Hòa đã nỗ lực ổn định tổ chức bộ máy, đồng thời, tập trung nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng NTM nâng cao, hướng đến NTM kiểu mẫu; đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ chuyên trách, phục vụ nhu cầu của người dân và doanh nghiệp. Ứng Hòa xác định phải chú trọng xây dựng “Nông thôn thông minh - CĐS toàn diện”, coi đây là xu thế tất yếu trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; là nền tảng then chốt cho phát triển xanh, thông minh, hiện đại, bao trùm và bền vững. Cụ thể, xã đã bắt tay vào xây dựng cơ sở dữ liệu số về nông sản, đất đai, môi trường và hệ thống di tích lịch sử... tạo nên một không gian lưu trữ đa chiều, phục vụ hiệu quả công tác quản trị và triển khai dữ liệu phục vụ quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều mô hình “cánh đồng thông minh”, “nhà kính công nghệ cao”... đã và đang được nhân rộng, gắn với ứng dụng trí tuệ nhân tạo và cảm biến tự động để nâng cao năng suất, chất lượng. Một trong những dấu ấn nổi bật thời gian qua của xã là quyết tâm đi đầu trong CĐS trên mọi lĩnh vực: Kinh tế số, xã hội số, chính quyền số; ứng dụng công nghệ số trong quản lý nông nghiệp, truy xuất nguồn gốc sản phẩm; đưa nhiều nông sản đặc trưng như trứng vịt Đông Lỗ, đàn nhạc cụ Đào Xá… lên sàn thương mại điện tử, tiếp cận thị trường trong và ngoài nước, vừa góp phần nâng cao chất lượng phục vụ người dân, vừa tiết kiệm thời gian và chi phí.

Ghi nhận hành trình dài nỗ lực, phấn đấu không ngừng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Ứng Hòa trong phát triển kinh tế, xây dựng NTM, NTM nâng cao, hướng đến NTM kiểu mẫu, Phó Chánh Văn phòng chuyên trách, Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng NTM TP. Hà Nội Ngọ Văn Ngôn nhận định, tuy là xã thuần nông, nhưng Ứng Hòa có nhiều tiềm năng, lợi thế để thực hiện hiệu quả CTMTQG về xây dựng NTM. Điều đáng chú ý là sau hơn 10 năm thực hiện Chương trình, huyện Ứng Hòa (cũ) đã có bước tiến vượt bậc, với 28/28 xã đạt chuẩn NTM, trong đó 7 xã đạt chuẩn NTM nâng cao. Ngày 20/12/2024, đoàn thẩm định NTM TP. Hà Nội đã kiểm tra thực tế, xem xét hồ sơ đề nghị công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao cho 4 xã: Đại Cường, Kim Đường, Minh Đức, Phương Tú và NTM kiểu mẫu cho 3 xã: Đồng Tân, Trung Tú, Hòa Phú. Trong đó các xã: Đại Cường, Kim Đường, Minh Đức, Đồng Tân sau sáp nhập thuộc xã Ứng Hòa (mới).

Trên cơ sở đó, Phó Chánh Văn phòng chuyên trách, Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng NTM TP. Hà Nội đề nghị, thời gian tới, xã Ứng Hòa cần tiếp tục phát huy thành quả đạt được, chỉ đạo các thôn tiếp tục kế thừa, lồng ghép các chương trình, kế hoạch vào các cuộc vận động, phong trào thi đua của địa phương, theo phương châm dựa vào nội lực của cộng đồng dân cư là chính, có sự hỗ trợ một phần từ ngân sách nhà nước. Đồng thời, khuyến khích các thành phần kinh tế cùng tham gia trên cơ sở bảo đảm tiêu chí “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân thụ hưởng”. Đối với cấp ủy, chính quyền, cần xác định rõ nội dung công việc, giải pháp, lộ trình thực hiện và phân công trách nhiệm cụ thể cho từng bộ phận chuyên môn, đơn vị, cá nhân có liên quan trong tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch xây dựng và duy trì xã đạt chuẩn NTM nâng cao, bảo đảm tính bền vững trong xây dựng NTM, hướng đến mục tiêu NTM kiểu mẫu.

Với bề dày truyền thống cách mạng, tiềm năng phong phú cùng khát vọng đổi mới, Ứng Hòa đang vững bước trên hành trình trở thành vùng quê bản sắc, xanh, thông minh, hiện đại ở phía Nam Hà Nội. Tuy chặng đường phía trước vẫn còn nhiều khó khăn, nhưng với quyết tâm cao độ, chung sức, đồng lòng của cả hệ thống chính trị và người dân địa phương, sức sống NTM đang ngày càng hiện diện rõ nét, sẽ mang lại diện mạo ngày càng giàu đẹp, khang trang cho quê hương Ứng Hòa. “Quả ngọt” trong xây dựng NTM của địa phương sẽ hoà chung với diện mạo Thủ đô, góp phần quan trọng để Hà Nội vươn mình trong kỷ nguyên phát triển đất nước giàu mạnh, phồn vinh, người dân ấm no, hạnh phúc.