Thảo quyết minh - Vị thuốc cực tốt cho hệ tiêu hoá
Nhận biết cây thảo quyết minh
Cây Thảo Quyết Minh là loại cỏ mọc hoang và được trồng làm thuốc ở nhiều nơi trong nước ta, có nhiều ở Thái Bình, Hà Bắc… Cây cao chừng 0,3 – 1m hoặc hơn, lá kép lông chim chẵn, mọc so le gồm từ 2 đến 4 đôi lá chét. Lá chét hình trứng ngược. Hoa màu vàng tươi, mọc từ 1 – 3 cái ở kẽ lá, quả là một giáp hình trụ và dài độ 15cm, bên trong chứa nhiều hạt có hình vát chéo màu nâu sáng bóng vị hơi đắng.
Vào khoảng tháng 9, 11 quả chín. Thảo Quyết Minh hay Thảo Quyết Minh tử (Semen cassise) là hạt của cây Thảo Quyết Minh hay còn gọi là cây Muồng Ngủ Cassia tora L họ vang Caesalpiniaceae. Theo thời Lý, Trần, nhà dược liệu học nổi tiếng thời xưa của Trung Quốc cho rằng vị thuốc có tên Thảo Quyết Minh. Từ “minh” ở đây còn có nghĩa là “minh mục”, làm sáng mắt. Còn từ “quyết” có nghĩa là quyết âm can kinh, vì theo y học cổ truyền “can khai khiếu ra mắt”.
Sau khi thu hoạch, phơi khô cho quả. Sau đó cho vào bao tải, đập cho nát vỏ, lấy ra sàng sẩy vỏ lấy hạt. Tiếp tục phơi khô. Trước khi dùng, cần tiến hành chế biến tùy theo mục đích của việc sử dụng. Trước hết cần khẳng định là Thảo Quyết Minh nếu không qua sao chế thì không thể dùng được. Tại sao vậy? Nếu đem sắc các hạt Thảo Quyết Minh sống, mùi nồng như vôi bốc lên. Cho cảm giác buồn nôn, đồng thời nước sắc nhầy và lờ đục.
Thành phần hóa học chính
Trong hạt Thảo Quyết Minh là các hợp chất thuộc nhóm hợp chất anthranoid: chryso-phanol, physcion, obtusin, aurantio-obtuirin, nor-rubrofusarin, rubro – fusanrin – 6 – beta – gentiobiosid, torlac – ton, crysophannic acid- 9 – anthron, chất nhầy, chất protid và chất béo…
Tác dụng sinh học
Thảo Quyết Minh có tác dụng hạ huyết áp đối với động vật là chó và mèo, thỏ khi đã gây mê. Nước sắc 1,5% có tác dụng ức chế tụ cầu vàng; dịch ngâm với nồng độ 1/20 có tác dụng ức chế một số nấm.
Thảo Quyết Minh có vị ngọt, đắng nhẹ, tính hơi hàn quy kinh, can đởm thận. Có một số công năng chủ trị chính.
Cách chế biến Thảo Quyết Minh
Thảo Quyết Minh sao vàng:
Sau khi đun chảo nóng già, cho Thảo Quyết Minh vào quất đều tay. Từ vỏ ngoài xuất hiện lớp dầu bóng láng, tiếp tục sao. Lớp dầu sẽ khô dần và bắt đầu xuất hiện các tiếng nổ lách tách, màu của hạt vàng dần. Tiếp tục đảo đều tay đến khi hết tiếng nổ lách tách, màu của hạt đã vàng đều là được. Lấy ra tãi mỏng cho nguội.
Thảo Quyết Minh sao cháy:
Đem Thảo Quyết Minh sao như trên cho đến khi sao vàng thì vẫn tiếp tục đảo đều tay. Lớp vở bên ngoài của hạt đen dần, đồng thời trên mặt chảo rang xuất hiện lớp khói màu vàng cam, mỗi lúc một dày đặc, mùi hơi nồng. Đến khi toàn bộ lớp vỏ ngoài đen hết, lớp khói màu vàng nhạt dần rồi chuyển thành khói đen, có mùi thơm “cháy” dễ chịu, nhanh chóng đổ ra khay nhôm, tãi mỏng để tránh bị cháy tiếp.
Những công dụng của thảo quyết minh
Nhuận tràng thông tiện:
Dùng tốt khi đại tràng táo kết, nhu động ruột giảm, co thắt đại tràng, gây táo bón, bụng đau, căng tức, trướng hơi. Tùy từng thể bệnh có thể dùng các sản phẩm sao chế khác nhau. Trường hợp táo bón nặng, có thể dùng Thảo Quyết Minh sao vàng. Dưới dạng thuốc sắc hoặc hãm với nước sôi nhiều lần, uống trong ngày. Đối với trường hợp táo bón nặng đi ngoài ra máu phối hợp với hòe hoa sao cháy.
Với trẻ nhỏ bị táo bón, dùng vài chục hạt Thảo Quyết Minh sao cháy. Cho vào chén nhỏ thêm nước sôi hoặc sữa mẹ hấp vào nồi cơm vừa cạn lấy nước uống trong mỗi lần 1-2ml uống vài lần trong ngày. Đối với người già nên dùng Thảo Quyết Minh sao chất hãm uống. Mỗi lần 15-20g uống nhiều lần trong ngày. Ngoài tác dụng nhuận tràng Thảo Quyết Minh còn có tác dụng khác như thanh can hỏa, giải uất nhiệt của kinh can, lợi mật. Dùng trong các trường hợp của đau mắt đỏ, mắt sợ ánh sáng, nước mắt chảy dòng do viêm tuyến lệ. Phối hợp với hạ khô thảo (Prunella vulgaris) nếu mắt mờ thì phối hợp với cúc hoa
Bình can hạ áp:
Thảo Quyết Minh sao vàng có tác dụng hạ huyết áp tốt hơn sao cháy. Có thể dùng cho những người tăng huyết áp thể can hỏa, cao huyết áp mà đau đầu, hoa mắt mờ mắt. Có thể hãm uống hàng ngày, phối hợp với hòe mễ sao vàng.
An thần gây ngủ
Thảo Quyết Minh sao cháy, có tác dụng trấn tĩnh cho người dùng thường hay mất ngủ. Đặc biệt có thể can nhiệu huyết nhiệt, tâm hồi hộp người bồn chồn khó ngủ. Hãm nước uống vào các buổi tối phối hợp với hắc táo nhãn (táo nhân sao tồn tính, sao đen).
Những lưu ý khi dùng Thảo Quyết Minh:
Không nên nhầm với Thạch Quyết Minh, bởi Thạch Quyết Minh là loại vỏ sò biển còn gọi là cửu khổng vì trên vở có 9 cái lỗ (khổng) có tên khoa học là Conchahalootidis.
Thạch Quyết Minh thường được sử dụng cho các bệnh mắt: mắt có màng mộng hoặc thị lực giảm. Trong trường hợp này người ta thường phối hợp với tang diệp (lá dâu tằm), cúc hoa kỷ tử. Không nhầm với hạt Lục Lạc (hạt cây lục lạc 3 lá tròn), Crotalaria, mucronata Desv… họ Đậu Fabaceae. Hạt Lục Lạc có hình thận, màu nâu nhạt hoặc vàng da cam, hạt Lục Lạc thường dùng chữa rối loạn tiêu hóa, di tinh viêm tuyến vú. Tránh nhầm với hạt Điền Thanh (họ đậu Fabaceae) điền thanh hạt tròn Sesbani javanica Miq, hạt hình cầu, màu nâu nóng, Điền Thanh bụi Sesbani sesban (L.) Merr, hạt tròn dài. Điền Thanh gai, Sesbania bispinosa (Jacq) Wight. hạt hình trụ, các hạt Điền Thanh dùng cho các bệnh khác như tiêu chảy, điều hòa kinh nguyệt, bệnh ngoài da.
Tin liên quan
Dự báo thời tiết ngày 6/12/2024: Bắc Bộ có mưa rải rác, trời lạnh
05:05 | 06/12/2024 Môi trường xanh
Đẩy mạnh phát triển sản phẩm y học cổ truyền phục vụ khách du lịch
14:51 | 05/12/2024 Y học cổ truyền
Không phân biệt hạng bệnh viện trong kê đơn thuốc BHYT
13:50 | 05/12/2024 Thông tin đa chiều
Cùng chuyên mục
Phát huy vai trò của người đứng đầu ở Bệnh viện y học Cổ truyền tỉnh Đắk Lắk
17:49 | 05/12/2024 Y học cổ truyền
Những bài thuốc từ thảo mộc giúp điều trị một số bệnh về đường hô hấp
07:00 | 05/12/2024 Y học cổ truyền
Nên ăn gừng vào mùa đông: Lợi ích và những điều lưu ý
07:00 | 03/12/2024 Y học cổ truyền
Những loại thảo dược nên trồng trong vườn nhà
07:00 | 02/12/2024 Y tế 24h
[E-Magazine] Hương nhu - "Nữ hoàng thảo mộc"
14:00 | 01/12/2024 SKV- Mag
Phát huy tiềm năng và thế mạnh của y học cổ truyền
17:23 | 30/11/2024 Y học cổ truyền
Các tin khác
10 bài thuốc chữa các bệnh thường gặp từ tía tô
06:30 | 27/11/2024 Y tế 24h
[E-Magazine] Gừng - Vị thuốc quý trong mùa lạnh
06:30 | 26/11/2024 SKV- Mag
Những tác dụng chữa bệnh nổi bật của cây xạ đen
06:30 | 25/11/2024 Y học cổ truyền
Đề xuất cơ cấu tổ chức khoa Y, Dược cổ truyền trong bệnh viện
18:25 | 15/11/2024 Y học cổ truyền
Tác dụng chữa bệnh của cây huyết dụ
11:15 | 11/11/2024 Y học cổ truyền
Kháng sinh tự nhiên trong cây sim rừng
14:53 | 05/11/2024 Y học cổ truyền
[E-Magazine] Công dụng của lá vối với sức khỏe
06:45 | 04/11/2024 SKV- Mag
Thuốc cổ truyền nào được miễn thử lâm sàng tại Việt Nam?
14:00 | 02/11/2024 Y học cổ truyền
Nguyên tắc xét tặng giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông về công tác y dược cổ truyền
07:52 | 02/11/2024 Y học cổ truyền
Chức năng của ngũ tạng trong cơ thể con người
11:12 | 31/10/2024 Y học cổ truyền
Hội Nam Y Việt Nam tổ chức Lễ dâng hương kỷ niệm 50 năm ngày mất cố Lương Y Nguyễn Kiều
4 ngày trước Hoạt động hội
An Giang: Hội nghị khoa học Đông dược bào chế
12-11-2024 10:00 Hoạt động hội
Hội Nam y Việt Nam công bố quyết định thành lập Chi hội Nam y Thái Bình
21-10-2024 00:00 Hoạt động hội
Hội Nam Y Việt Nam và Công ty Cổ phần Ao Vua hỗ trợ, sẻ chia khó khăn với nhân dân xã Phượng Vĩ (Cẩm Khê, Phú Thọ)
12-10-2024 00:00 Hoạt động hội
Hội Nam y Việt Nam chia sẻ khó khăn với đồng bào vùng cao Nậm Nhùn (Lai Châu)
12-10-2024 00:00 Hoạt động hội