Về Lai Châu gặp những tinh hoa "nắm giữ" di sản văn hóa dân tộc

Bất cứ độ tuổi nào, chỉ cần yêu hát Then - đàn tính, muốn học là NNƯT Lò Văn Sơi sẵn sàng chỉ dạy tận tình. Ảnh: Ngọc Ánh
Hát Then - đàn tính, sợi dây nối quá khứ và hiện tại
Người được bà con dân tộc Thái ở Than Uyên ví như “báu vật sống” nắm giữ những tinh hoa di sản văn hóa của dân tộc mình. Người được bản mường gửi lời thỉnh cầu vào ngày làm lý cho hạt thóc xuống đồng trong Lễ hội “lùng tùng”, người được nhắc tên nhiều đó là Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Lò Văn Sơi, hội viên Hội Thái học Việt Nam.
Nặng lòng với văn hóa dân tộc, nhiều năm ròng, ông Sơi đã dành bao tâm huyết để khởi xướng giữ gìn và bảo tồn nghệ thuật hát Then - đàn tính. Với những người cao niên dân tộc Thái ở Than Uyên, lời ca trong Then là sự giao hòa giữa con người với đất trời và thiên nhiên, đồng thời thể hiện ước nguyện khát khao của con người về cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Câu lạc bộ hát Then - đàn tính do NNƯT Lò Văn Sơi vận động thành lập đã được 10 năm. Từ một vài thành viên ban đầu, đến nay, câu lạc bộ có hơn 20 thành viên đủ độ tuổi sinh hoạt thường xuyên. Từ khi bàn giao câu lạc bộ cho lớp trẻ hoạt động, thời gian và công sức ông dành hết cho việc nghiên cứu viết sách về văn hóa Thái và chế tác đàn tính.
Vốn am hiểu dân ca, dân vũ truyền thống, nghệ nhân Lò Văn Sơi không chỉ truyền dạy hát Then - đàn tính, mà còn đóng góp rất lớn trong việc bảo tồn các làn điệu Then cổ của dân tộc mình. Nhiều cuốn sách của ông xuất bản có số trang đồ sộ, được ví như "từ điển sống" về văn hóa Thái như: Then Thái Lai Châu, Tập tục xây dựng bản Mường...
“Xưa hát Then thường vang lên trong các nghi lễ đi tìm hồn người ốm, với mục đích chữa bệnh, cầu an, xin con, xin tên, xin sức khỏe... Nay lời Then mở rộng biên độ hơn về đề tài, mang đậm hơi thở cuộc sống mới. Nhiều bài Then mới được đặt lời với chủ đề ca ngợi quê hương đất nước, mừng Đảng, mừng Xuân, ghi công ơn Bác Hồ, xây dựng nông thôn mới... Trải qua thời gian, hát Then xứng danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, bởi trong đó có những giá trị văn học, nghệ thuật ngàn đời của ông cha chưa bao giờ cũ...” - ông Sơi chia sẻ.
Hát dân ca để thêm yêu đất mới
Về huyện Nậm Nhùn hỏi ai hát dân ca hay, chơi tính tẩu giỏi, mọi người đều nói, “chỉ có ông Lâm Văn Điện, bản Nậm Ty, xã Nậm Hàng thôi!”. Bà con ở bản Thái nơi này ví ông như cây thông lớn trong rừng già, ngón đàn và lời hát khi ông cất lên như trống giục, hiệu triệu mọi người, là thanh âm của ngày hội đại đoàn kết các dân tộc.
Trước đây, bản Nậm Ty vốn thuộc đất Mường Tè, năm 2011, huyện Nậm Nhùn được thành lập, Nậm Ty trở thành vùng đất cửa ngõ của huyện mới Nậm Nhùn. Năm 2017, Nậm Ty rời bản theo chương trình tái định cư Thủy điện Lai Châu. Lên nơi ở mới, được Đảng, Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng khang trang, đồng bộ, nhưng ai cũng buồn vì nỗi nhớ nơi ở cũ. Cùng với nhịp sống hiện đại, nhiều nét văn hóa bản địa dường như đang dần mai một. Trước thực trạng trên, ông Lâm Văn Điện, vốn là thầy Then, được mọi người kính trọng, ông tìm đến từng nhà tập hợp các cao niên và những người yêu văn hóa Thái thành lập đội văn nghệ. Cũng từ đó, bản mới vui hơn nhờ tiếng đàn tính tẩu cùng những điệu dân ca, dân vũ do thầy Then Lâm Văn Điện cầm trịch.
Qua các hội thi, các kỳ liên hoan hát dân ca, hát Then - đàn tính, đội văn nghệ bản Nậm Ty giành nhiều giải thưởng cao. Kể từ đó, ông Lâm Văn Điện và đội văn nghệ bản Nậm Ty được nhiều người biết đến. Như cháy lên ngọn lửa truyền thống, phong trào chơi tính tẩu, học nhạc cụ dân tộc ngày càng lan tỏa. Mỗi khi nông nhàn, ông Lâm Văn Điện lại lên rừng tìm gỗ về chế tác đàn tính. Mỗi năm có đến vài chục cây đàn tính do ông chế tác ra, được bà con người Thái mọi miền tìm đến sưu tầm.
Sinh ra và lớn lên tại bản Seo Hai, xã Can Hồ, huyện Mường Tè, từ nhỏ, bà Hù Cố Xuân (dân tộc Si La) đã được các cao niên truyền dạy các làn điệu dân ca cổ. Chính nhờ những vốn văn hóa truyền thống ấy, bà Xuân như sợi dây bện chặt mối đoàn kết dân tộc mình ngày một khăng khít hơn.
Năm 2014, hơn 420 nhân khẩu người Si La từ bên kia sông Đà về nơi ở mới theo chương trình tái định cư Thủy điện Sơn La. Ổn cư trên bản mới, nhưng người dân Si La vẫn mang trong mình tâm trạng buồn rầu vì nhớ bản cũ. Để vơi đi nỗi nhớ, bà Hù Cố Xuân đã tập hợp mọi người lại cùng diễn xướng những vũ điệu, dân ca truyền thống.
Không chỉ hát, múa các làn điệu cổ, bà Xuân còn cùng các cao niên trong bản cải biên, đặt lời mới cho dân ca dân tộc mình. Từ đây, nhiều bài hát, điệu múa mới dựa trên chất liệu dân ca Si La phù hợp cuộc sống mới như: Hát ru đêm trăng, Múa mừng ngày mùa, Hát mừng Đảng, mừng Xuân, Múa mừng bản mới... ra đời.
Các bài hát mới được bà con hân hoan đón nhận và tại nhà văn hóa bản, đội văn nghệ Can Hồ được mọi người trông đợi hằng đêm. Được bà con ủng hộ, bà Xuân cùng đội văn nghệ không ngừng sáng tác, dàn dựng nhiều tiết mục múa mới trình diễn ngay tại sân khấu bản để người dân thưởng thức. Nhiều tiết mục của đội văn nghệ Can Hồ đã tham gia tại các cuộc giao lưu dân ca trong và ngoài tỉnh.
Không chỉ say mê truyền dạy những làn điệu dân ca truyền thống, bà Xuân còn cộng tác với các thành viên của Bảo tàng Văn hóa và Hội Văn học nghệ thuật tỉnh, tham gia nghiên cứu, biên soạn, xuất bản nhiều công trình văn hóa có giá trị về người Si La ở Lai Châu.
Với tình yêu gắn bó trên miền đất mới, cùng những cống hiến của mình trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa phi vật thể của dân tộc mình, tháng 3/2019, các nghệ nhân Hù Cố Xuân, Lâm Văn Điện vinh dự được Chủ tịch nước tặng danh hiệu NNƯT.
Nguồn: Về Lai Châu gặp những tinh hoa “nắm giữ” di sản văn hóa dân tộc
Tin liên quan

Khai mạc Triển lãm Quốc tế Xây dựng, Công nghiệp mỏ và Giao thông
20:07 | 23/04/2025 Doanh nghiệp

Hội nghị Tổng kết Hội thi giáo viên dạy giỏi huyện Ba Vì năm học 2024- 2025
13:32 | 23/04/2025 Tin tức

Manulife nâng cao trải nghiệm khách hàng với loạt giải pháp công nghệ mới
09:34 | 23/04/2025 Doanh nghiệp
Cùng chuyên mục

Việt phục hành – Hành trình lan toả hồn Việt, gieo mầm lòng yêu nước
15:48 | 20/04/2025 Du lịch

15 điểm du lịch quanh Hà Nội phù hợp đi ngày cuối tuần
16:08 | 10/03/2025 Du lịch

Vườn Quốc gia Bù Gia Mập: Phát triển du lịch gắn với giữ gìn văn hóa
13:49 | 10/03/2025 Du lịch

Những điểm vui chơi đặc sắc ngày 8/3 tại Hà Nội
19:46 | 07/03/2025 Du lịch

Đền Đá Thiên - Lăng mộ Quan Hoàng Bảy: Điểm đến tâm linh ở Thái Nguyên
20:09 | 21/02/2025 Du lịch

Đền Củi thờ Ông Hoàng Mười: Nét đẹp linh thiêng giữa núi Hồng Lĩnh
08:29 | 21/02/2025 Du lịch
Các tin khác

Đỉnh Fansipan được dự báo sẽ có băng tuyết vào cuối tuần này
17:17 | 07/02/2025 Du lịch

Mộc Châu mùa Hoa Mận nở - Bức tranh thiên nhiên rực rỡ đầu Xuân
15:09 | 04/02/2025 Du lịch

Mùa Xuân Bên Bến Hoa – Một Góc Thiên Nhiên Thơ Mộng Dưới Cầu Long Biên
17:29 | 31/01/2025 Du lịch

Tết của người Mông bản Nậm Nghiệp – Nét đẹp văn hóa độc đáo
18:11 | 30/01/2025 Du lịch

Sắc Xuân hội tụ nơi “Nhà của Pao”
11:59 | 29/01/2025 Du lịch

Tết Ất Tỵ 2025: Những hình tượng rắn sống động, ngộ nghĩnh,…
23:03 | 28/01/2025 Du lịch

Khám phá Khu du lịch Thịnh Long - Viên ngọc hoang sơ của Nam Định
06:35 | 24/01/2025 Du lịch

Mùa Đào Tết trên bản vùng cao, lan tỏa sắc xuân
21:48 | 23/01/2025 Du lịch

Nhiều hoạt động đặc sắc trong Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam tại tỉnh Quảng Trị
11:43 | 13/12/2024 Du lịch

Khám phá tọa độ vàng: Những điểm du Xuân lý tưởng tại Đà Lạt
15:28 | 08/12/2024 Du lịch

Thanh Oai, Hà Nội: Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi - Lan tỏa giá trị y học cổ truyền trong cộng đồng
1 ngày trước Hoạt động hội

Chi Hội Nam Y An Giang tổ chức trao quà thiện nguyện tại khóm Phước Quản, thị trấn Đa Phước
5 ngày trước Hoạt động hội

Hội Nam Y TP. HCM tổ chức khám chữa bệnh và tặng quà cho người khiếm thị tại chùa Chánh Giác
30-03-2025 07:48 Hoạt động hội

Hợp tác chiến lược toàn diện cùng kế thừa, bảo tồn và phát triển tinh hoa y dược cổ truyền
26-03-2025 22:00 Hoạt động hội

Ứng dụng y học cổ truyền với y học hiện đại và dinh dưỡng vào phòng ngừa đột quỵ
26-03-2025 10:43 Thông tin đa chiều