Cây xích đồng nam: Đặc điểm, công dụng và 8 bài thuốc hay

Trong y học cổ truyền, cây xích đồng nam thường được dùng để chữa khí hư, viêm tử cung, huyết áp cao, vàng da, kinh nguyệt không đều,...

Cây xích đồng nam là vị thuốc có tính mát, vị đắng nhạt, công dụng trừ thấp, khu phong, lợi tiểu, tiêu sưng viêm. Trong y học cổ truyền, dược liệu này thường được dùng để chữa khí hư, viêm tử cung, huyết áp cao, vàng da, kinh nguyệt không đều, đau nhức xương khớp,…

Cây Xích Đồng Nam: Tác Dụng Chữa Bệnh và Các Bài Thuốc Hay
Cây xích đồng nam là vị thuốc có tính mát, vị đắng nhạt, công dụng trừ thấp, khu phong, lợi tiểu, tiêu sưng viêm

Mô tả dược liệu xích đồng nam

1. Tên gọi, phân nhóm

  • Tên gọi khác: Ngọc nữ đỏ, Lẹo cái, Bấn đỏ, Vây đỏ, Cây Mò đỏ, người Thái gọi là cây co púng pính.
  • Tên khoa học: Clerodendrum paniculatum L.
  • Họ: Cỏ roi ngựa hay còn được gọi là họ Tếch (Verbenaceae)

2. Đặc điểm thực vật

Xích đồng nam là loại cây thân thảo, ít phân cành, thân hình vuông khi còn non và hình tròn khi về già, có màu nâu xám hoặc màu bạc. Đường kính thân cây từ 0.3 – 0.8cm, chiều cao trung bình từ 1.5 – 2m.

Lá có cuống phân rãnh, gốc hình tim, chia thành 5 thuỳ không đều nhau, mép lá có răng, mặt trên có màu xanh sẫm hơn so với mặt dưới. Hoa mọc thành cụm hình xim, được chia thành 2 ngả ở ngày đầu ngọn. Mỗi chùm hoa dài từ 15 – 20cm. Nhị và nhuỵ mọc buông ra ngoài.

Quả hạch màu đen được bao bọc trong lớp cánh hoa màu đỏ. Mùa hoa thường kéo dài từ tháng 5 đến tháng 11.

Đặc điểm thực vật
Lá có cuống phân rãnh, gốc hình tim, chia thành 5 thuỳ không đều nhau, mép lá có răng, mặt trên có màu xanh sẫm

Nhiều người thường nhầm lẫn cây xích đồng nam và bạch đồng nữ. Hai loại cây này có cùng họ với nhau, đặc điểm tương đồng. Tuy nhiên, xích đồng nam có hoa màu đỏ đặc trưng trong khi bạch đồng nữa có hoa màu trắng.

3. Phân bố

Dược liệu được tìm thấy ở nhiều quốc gia như Lào, Campuchia, Thái Lan, Ấn Ðộ, Indonesia và Việt Nam. Tại nước ta, vị thuốc xích đồng nam phân bố ở một số khu vực như Quảng Nam – Ðà Nẵng, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Kontum, Ðắc Lắc, An Giang.

Một số vùng núi phía Bắc cũng có loại cây này nhưng mọc ít hơn. Dược liệu mọc rải rác theo triền núi, các bờ bụi được người dân thu hái dùng làm thuốc chữa bệnh.

4. Thu hái – sơ chế

Dược liệu có thể thu hái quanh năm, nhưng thời điểm thích hợp nhất để thu hái là lúc cây chuẩn bị ra hoa vì lúc này cây chứa lượng dược tính cao nhất. Ngọc nữ đỏ ưa bóng râm nên thường được trồng vào vụ Đông Xuân. Nếu trồng vào mùa nóng, nên làm lán che và tưới nước thường xuyên để cây phát triển tốt.

Khi cây đạt chiều cao từ 1.5 – 2m là có thể thu hoạch. Dùng dao sắc chặt ngang thân sao cho chiều dài gốc còn lại khoảng 5- 10cm để cây có thể tái sinh. Cách bào chế dược liệu khá đơn giản, bạn chỉ cần rửa sạch, cắt khúc từ 1 – 2cm, phơi/ sấy khô là có thể dùng.

5. Bảo quản

Vị thuốc xích đồng nam sau khi bào chế cần cho vào túi bóng, lọ đậy kín nắp, bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát để tránh ẩm mốc, mối mọt.

6. Thành phần hoá học

Các nghiên cứu khoa học nhận thấy, dược liệu có chứa thành phần hoá học đa dạng như clerodin, furantri terpenoid, hispidalin 7-0-glucoronid, flavonoid glycosid, scutellarein, 7-0-glucoronid,…

Vị thuốc xích đồng nam

1. Tính vị

  • Cụm hoa: Tính ấm, vị ngọt, không độc
  • Rễ: Tính bình, vị nhạt, hơi ngọt, không độc

2. Quy kinh

Chưa có ghi chép

3. Tác dụng dược lý

Theo y học cổ truyền:

  • Cụm hoa có tác dụng tăng tuần hoàn máu, bổ huyết
  • Rễ cây có tác dụng khu trừ phong thấp, tiêu viêm, thanh lọc can phế, tán ứ
  • Lá cây giúp tiêu thũng, thanh nhiệt
  • Chủ trị: Điều trị khí hư, bạch đới, vàng da, vàng mắt, chốc đầu, mụn nhọt, lở ngứa,…

Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

  • Có tác dụng làm giảm khí hư, mùi hôi khó chịu ở vùng kín, giúp điều hoà kinh nguyệt ở phụ nữ.
  • Hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan ở mức độ nhẹ như viêm gan, xơ gan, vàng da
  • Nhờ vào đặc tính kháng viêm của dược liệu giúp cải thiện các triệu chứng viêm nhiễm ngoài da như mụn nhọt, ghẻ lở, tróc đầu,…
  • Một số thực nghiệm nhận thấy, cây xích đồng nam có tác dụng hạ huyết áp và làm giảm đau đầu nhẹ.

4. Đối tượng sử dụng

Dược liệu có thể dùng trong các trường hợp sau:

  • Người bị viêm gan, xơ gan, vàng da, vàng mặt
  • Phụ nữ bị khí hư, kinh nguyệt không đều, bạch đới, viêm nhiễm tử cung
  • Người bị ghẻ lở, mụn nhọt, trẻ nhỏ bị chốc đầu
  • Người bị cao huyết áp

Một số bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu

Trong Đông y lưu truyền nhiều bài thuốc chữa bệnh từ cây xích đồng nam an toàn và hiệu quả. Theo đó, vị thuốc được dùng để chữa một số chứng bệnh như tiểu buốt, tiểu ra máu, đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều, khí hư, bạch đới ở phụ nữ,…

Một số bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu
Trong Đông y lưu truyền nhiều bài thuốc chữa bệnh từ cây xích đồng nam an toàn và hiệu quả

Bài thuốc chữa kinh nguyệt không đều, tiểu buốt, tiểu ra máu:

  • Chuẩn bị: Cây huyết dụ, búp mía giò non, mã đềm bầu đất, rễ cây xích đồng nam mỗi vị 10 – 15g
  • Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì mang đi thái nhỏ, sao khô rồi cho vào ấm cùng với 1 lít nước và đun trên lửa nhỏ. Chia nước thuốc thành nhiều lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang đến khi triệu chứng cải thiện.

Bài thuốc chữa đau bụng kinh:

  • Chuẩn bị: Xích đồng nam, ngải cứu, cỏ ích mẫu, hương phụ mỗi vị 6g
  • Thực hiện: Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với 500ml và đun trên lửa nhỏ trong vòng 30 phút. Chắt lấy nước thuốc chia thành nhiều lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang, áp dụng trong vòng 2 – 3 tháng để đạt được kết quả tốt nhất.

Bài thuốc trị bệnh bạch đới và khí hư ở phụ nữ:

  • Chuẩn bị: Cỏ ích mẫu, xích đồng nam, ngải diệp, hương phụ với lượng vừa đủ
  • Thực hiện: Các vị thuốc cho vào ấm sắc cùng với 1 lít nước. Đến khi cạn còn 1/3 thì tắt bếp. Chia lượng thuốc thành 2 lần và uống khi con ấm. Mỗi ngày dùng 1 thang, áp dụng từ 1 – 3 tháng.

Bài thuốc chữa tăng huyết áp:

  • Chuẩn bị: Lá xích đồng nam, hoa hoè, hoa cúc, cam thảo với liều lượng vừa đủ
  • Thực hiện: Dược liệu sau khi sao vàng thì cho vào ấm cùng với 1.5 lít nước đun trên lửa nhỏ. Đến khi còn khoảng 2 chén thì tắt bếp, chia nước thuốc thành 2 lần và uống khi còn ấm. Mỗi ngày sắc uống 1 thang để cải thiện tình trạng cao huyết áp.

Bài thuốc chữa đau mỏi gối, thấp khớp:

  • Chuẩn bị: Cà gai leo, xích đồng nam, 3 loại đơn (mặt trời, răng cưa, tướng quân), tầm xuân, cành dây.
  • Thực hiện: Cho các vị thuốc đã chuẩn bị vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ. Chia lượng nước thuốc thành 2 phần và uống hết trong ngày. Áp dụng liên tục từ 1 – 2 tháng để cảm nhận tình trạng đau nhức khớp cải thiện.

Bài thuốc chữa vàng da, vàng mắt:

  • Chuẩn bị: Rễ xích đồng nam 30g
  • Thực hiện: Dược liệu sau khi rửa sạch thì cắt khúc, sao vàng. Sau đó cho vào ấm cùng với 1 lít nước sắc đến khi còn lại 1 chén thì tắt bếp, dùng nước thuốc uống khi còn ấm để đạt được kết quả tốt nhất.

Bài thuốc chữa đái dắt, đái buốt, đái ra máu:

  • Chuẩn bị: Xích đồng nam, rễ tranh, bạch đồng nữ, cỏ bấc, ốc nhồi
  • Thực hiện: Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào nồi cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ. Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi triệu chứng thuyên giảm hẳn.

Bài thuốc giúp giải uất, điều can, thanh nhiệt:

  • Chuẩn bị: Thanh bì, dái nghệ vàng, quả dành dành (sao cháy) mỗi vị 20g, xích đồng nam (sao), bạch đồng nữ (sao) mỗi vị 40g, cam thảo dây 16g
  • Thực hiện: Các dược liệu đem đi sắc với 800ml trên lửa nhỏ, đến khi cạn còn 250ml thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 2 – 3 lần và uống hết trong ngày.

Lưu ý khi dùng vị thuốc xích đồng nam chữa bệnh

Để đảm bảo an toàn cũng như hiệu quả chữa trị tốt nhất trong quá trình dùng dược liệu xích đồng nam chữa bệnh, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:

  • Không dùng cho người quá mẫn hoặc có tiền sử dị ứng với các thành phần trong dược liệu này.
  • Phụ nữ mang thai, đang cho con bú, trẻ em hoặc người mắc bệnh nền cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi thực hiện các bài thuốc chữa bệnh từ cây ngọc nữ đỏ.
  • Tránh tự ý kết hợp xích đồng nam với các loại tân dược hoặc các dược liệu khác. Ngoài ra, không nên lạm dụng hoặc dùng thuốc quá liều lượng khuyến cáo vì có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ.
  • Trong quá trình thực hiện các bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc ngọc nữ đỏ, nếu nhận thấy các dấu hiệu bất thường bạn cần đến ngay cơ sở y tế để được theo dõi và xử trí đúng cách.

Cây xích đồng nam là vị thuốc quý được dùng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả chữa trị tốt nhất, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn/ thầy thuốc để được hướng dẫn liều dùng và cách dùng phù hợp với tình trạng bệnh lý.

Nguồn: Cây xích đồng nam: Đặc điểm, công dụng và 8 bài thuốc hay

Theo vienyduocdantoc
vienyduocdantoc.org.vn

Tin liên quan

Dự báo thời tiết ngày 4/12/2024: Hà Nội có sương mù, nhiệt độ tăng nhẹ

Dự báo thời tiết ngày 4/12/2024: Hà Nội có sương mù, nhiệt độ tăng nhẹ

Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia vừa đưa ra thông tin dự báo thời tiết ngày 4/12/2024 tại Hà Nội và các khu vực khác trên cả nước.
Bộ Y tế yêu cầu đảm bảo cung ứng thuốc trong dịp Tết 2025

Bộ Y tế yêu cầu đảm bảo cung ứng thuốc trong dịp Tết 2025

Cục Quản lý dược (Bộ Y tế) vừa ban hành công văn số 3847/QLD-KD ngày 2/12/2024 về việc đảm bảo cung ứng thuốc dự phòng, chống dịch bệnh và nhu cầu sử dụng thuốc trong dịp Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025.
Bác sĩ Lê Đình Hùng: Người nặng tình với Đông y Việt Nam

Bác sĩ Lê Đình Hùng: Người nặng tình với Đông y Việt Nam

Trong thời đại y học hiện đại phát triển mạnh mẽ, bác sĩ Lê Đình Hùng – Chủ nhiệm Phòng khám chuyên khoa Y học cổ truyền Lê Hùng tại số 100 ngõ 80, Ngụy Như Kon Tum, Thanh Xuân, Hà Nội – vẫn âm thầm cống hiến để gìn giữ và phát triển tinh hoa Đông y Việt Nam.

Cùng chuyên mục

Nên ăn gừng vào mùa đông: Lợi ích và những điều lưu ý

Nên ăn gừng vào mùa đông: Lợi ích và những điều lưu ý

SKV - Gừng là một loại gia vị và thảo dược quen thuộc trong ẩm thực và y học cổ truyền, đặc biệt được ưa chuộng vào mùa đông nhờ tính ấm và khả năng hỗ trợ sức khỏe. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể sử dụng gừng. Dưới đây là tổng hợp về lợi ích và những cảnh báo cần lưu ý khi sử dụng gừng vào mùa đông.
Những loại thảo dược nên trồng trong vườn nhà

Những loại thảo dược nên trồng trong vườn nhà

Trồng thảo dược vừa tạo không gian sống xanh lại luôn sẵn nguồn thuốc lành tính từ thiên nhiên. Những loại thảo dược dưới đây dễ trồng, dễ chăm sóc, hỗ trợ điều trị một số bệnh thường gặp khá hiệu quả.
[E-Magazine] Hương nhu - "Nữ hoàng thảo mộc"

[E-Magazine] Hương nhu - "Nữ hoàng thảo mộc"

Hương nhu là một loại thảo dược quen thuộc trong đời sống. Không chỉ là gia vị trong ẩm thực, hương nhu còn được biết đến với nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe.
Phát huy tiềm năng và thế mạnh của y học cổ truyền

Phát huy tiềm năng và thế mạnh của y học cổ truyền

Ngày 30/11, Hội Quân dân Y Việt Nam và Cục Quản lý y, dược cổ truyền (Bộ Y tế) phối hợp tổ chức hội thảo “Phát huy tiềm năng và thế mạnh của y học cổ truyền Việt Nam” tại Hà Nội.
10 bài thuốc chữa các bệnh thường gặp từ tía tô

10 bài thuốc chữa các bệnh thường gặp từ tía tô

Tía tô là loại cây gia vị quen thuộc trong đời sống. Không những vậy, tía tô còn là một dược liệu với nhiều công dụng hữu ích. Cùng tham khảo một số bài thuốc chữa các bệnh thường gặp từ cây tía tô.
[E-Magazine] Gừng - Vị thuốc quý trong mùa lạnh

[E-Magazine] Gừng - Vị thuốc quý trong mùa lạnh

Theo Đông y, gừng có vị cay, tính ấm, vào 3 kinh phế, tỳ, vị, có tác dụng phát biểu, tán hàn, ôn trung, tiêu đàm, hành thủy, giải độc, đặc biệt hữu ích trong những ngày mùa đông lạnh giá. Ngoài ra, tùy theo hình thức sử dụng, gừng có nhiều công dụng khác nhau.

Các tin khác

Những tác dụng chữa bệnh nổi bật của cây xạ đen

Những tác dụng chữa bệnh nổi bật của cây xạ đen

Cây xạ đen là một loại dược liệu quý được sử dụng rộng rãi trong đời sống. Lá xạ đen có thể dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với một số loại thảo dược khác, nấu lấy nước uống chữa bệnh và tăng cường sức đề kháng rất tốt, đặc biệt là bệnh ung thư.
Đề xuất cơ cấu tổ chức khoa Y, Dược cổ truyền trong bệnh viện

Đề xuất cơ cấu tổ chức khoa Y, Dược cổ truyền trong bệnh viện

Bộ Y tế đang dự thảo Thông tư quy định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của khoa Y, Dược cổ truyền trong bệnh viện đa khoa, bệnh viện chuyên khoa tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, trung tâm y tế quận, huyện có chức năng khám bệnh, chữa bệnh.
Tác dụng chữa bệnh của cây huyết dụ

Tác dụng chữa bệnh của cây huyết dụ

Cây huyết dụ, một loại cây quen thuộc thường dùng làm cây cảnh, không chỉ mang vẻ đẹp mộc mạc mà còn ẩn chứa những công dụng chữa bệnh tuyệt vời.
Kháng sinh tự nhiên trong cây sim rừng

Kháng sinh tự nhiên trong cây sim rừng

Kháng sinh tự nhiên trong cây sim rừng
[E-Magazine] Công dụng của lá vối với sức khỏe

[E-Magazine] Công dụng của lá vối với sức khỏe

Lá vối là một vị thuốc quý, được dùng nhiều để điều trị một số bệnh lý như tiểu đường, rối loạn đường tiêu hóa, mỡ máu và gout.
Thuốc cổ truyền nào được miễn thử lâm sàng tại Việt Nam?

Thuốc cổ truyền nào được miễn thử lâm sàng tại Việt Nam?

Bộ Y tế đang dự thảo Thông tư quy định việc đăng ký lưu hành thuốc cổ truyền, vị thuốc cổ truyền, dược liệu.
Nguyên tắc xét tặng giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông về công tác y dược cổ truyền

Nguyên tắc xét tặng giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông về công tác y dược cổ truyền

Bộ Y tế vừa ban hành Thông tư 24/2024/TT-BYT sửa đổi Thông tư 16/2020/TT-BYT về tiêu chuẩn và hướng dẫn xét tặng giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông về công tác y dược cổ truyền. Thông tư có hiệu lực thi hành từ ngày 14/12/2024.
Chức năng của ngũ tạng trong cơ thể con người

Chức năng của ngũ tạng trong cơ thể con người

Ngũ tạng, gồm tâm, can, tỳ, phế, thận là 5 cơ quan quan trọng nằm ở vùng ngực và vùng bụng trong cơ thể con người. Tâm, can, tỳ, phế, thận có sự gắn kết hợp thành một thể hoàn chỉnh, cùng hoạt động trong cơ thể con người, nuôi dưỡng cơ thể phát triển và phòng tránh các loại bệnh tật.
BHYT bổ sung thêm nhiều bài thuốc y học cổ truyền vào danh mục chi trả

BHYT bổ sung thêm nhiều bài thuốc y học cổ truyền vào danh mục chi trả

Trong bối cảnh y học hiện đại ngày càng phát triển, y học cổ truyền vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong việc, khám chữa bệnh của người dân. Nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khoẻ và mở rộng quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT), Bộ Y tế ban hành dự thảo thông tư cập nhật danh mục các thuốc đông y được BHYT chi trả, trong đó bổ sung thêm nhiều bài thuốc, dược liệu, dạng bào chế và loại bỏ các sản phẩm từ nguồn gốc động thực vật hoang dã.
Cảm lạnh và các phương pháp điều trị cảm lạnh từ thảo dược

Cảm lạnh và các phương pháp điều trị cảm lạnh từ thảo dược

Cảm lạnh là bệnh viêm đường hô hấp trên phổ biến, thường xảy ra vào thời điểm giao mùa, từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau. Trẻ nhỏ, người già và những người có sức đề kháng kém là những đối tượng dễ mắc cảm lạnh nhất. Bạn có thể dùng những loại thảo dược vườn nhà để hỗ trợ điều trị căn bệnh này một cách hiệu quả, an toàn nhất.
Xem thêm
Hội Nam Y Việt Nam tổ chức Lễ dâng hương kỷ niệm 50 năm ngày mất cố Lương Y Nguyễn Kiều

Hội Nam Y Việt Nam tổ chức Lễ dâng hương kỷ niệm 50 năm ngày mất cố Lương Y Nguyễn Kiều

Sáng 01/12/2024, Tại nhà thờ cố Lương Y Nguyễn Kiều, xã Phượng Dc, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội Hội Nam Y Việt Nam đã tổ chức Lễ dâng hương tưởng niệm 50 năm ngày mất của cố Lương Y Nguyễn Kiều.
An Giang: Hội nghị khoa học Đông dược bào chế

An Giang: Hội nghị khoa học Đông dược bào chế

SKV - Hội nghị khoa học Đông dược bào chế được Trường trung cấp Quốc Tế Khôi Việt phối hợp cùng Chi hội Nam y tỉnh An Giang tổ chức vào sáng ngày 09/11, tại huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang.
Hội Nam y Việt Nam công bố quyết định thành lập Chi hội Nam y Thái Bình

Hội Nam y Việt Nam công bố quyết định thành lập Chi hội Nam y Thái Bình

Chiều 20/10/2024, tại TP Thái Bình, Hội Nam y Việt Nam đã long trọng tổ chức lễ công bố quyết định thành lập và Đại hội lần thứ nhất Chi hội Nam y Thái Bình, nhiệm kỳ 2024-2029.
Hội Nam Y Việt Nam và Công ty Cổ phần Ao Vua hỗ trợ, sẻ chia khó khăn với nhân dân xã Phượng Vĩ (Cẩm Khê, Phú Thọ)

Hội Nam Y Việt Nam và Công ty Cổ phần Ao Vua hỗ trợ, sẻ chia khó khăn với nhân dân xã Phượng Vĩ (Cẩm Khê, Phú Thọ)

Đoàn công tác của Hội Nam Y Việt Nam và Công ty Cổ phần Ao Vua đã tổ chức chương trình thăm và tặng quà cho bà con bị ảnh hưởng bởi bão số 3 tại xã Phượng Vĩ, huyện Cẩm Khê.
Hội Nam y Việt Nam chia sẻ khó khăn với đồng bào vùng cao Nậm Nhùn (Lai Châu)

Hội Nam y Việt Nam chia sẻ khó khăn với đồng bào vùng cao Nậm Nhùn (Lai Châu)

Đây là chương trình ý nghĩa, nhân văn, góp phần hỗ trợ, tháo gỡ những khó khăn cho đồng bào dân tộc cũng như trong công tác dạy và học nơi biên giới.
Phiên bản di động