Rối loạn lipid máu: nguyên nhân, biến chứng, điều trị và phòng ngừa

Rối loạn lipid máu (hay còn gọi là rối loạn chuyển hóa lipid máu, rối loạn mỡ máu, rối loạn chuyển hóa mỡ máu) là tình trạng mất cân bằng một hoặc nhiều thông số lipid như cholesterol, LDL-C, HDL-C hay triglyceride. Tình trạng này có thể dẫn đến bệnh tim mạch và các biến chứng nguy hiểm khác. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp tất cả các thông tin về bệnh.

Lipid là gì?

Ở người, lipid được tìm thấy trong màng tế bào, đóng nhiều vai trò quan trọng như:

- Duy trì tính nguyên vẹn của tế bào.

- Cho phép tế bào chất chia thành ngăn tạo nên những cơ quan riêng biệt.

- Tiền thân của một số hormone và acid mật.

- Là chất truyền tín hiệu ngoại bào và nội bào.

- Là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể.

- Là nguồn dự trữ năng lượng lớn nhất trong cơ thể (triglyceride tại mô mỡ).

Rối loạn lipid máu: nguyên nhân, biến chứng, điều trị  và phòng ngừa | Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Hình ảnh minh họa (Nguồn: Internet).

Có 3 nhóm lipid chính trong cơ thể là: phospholipid, cholesterol và triglyceride. Để di chuyển trong máu và cung cấp đến các tế bào khắp cơ thể, các phức hợp lipid này cần được vận chuyển bởi các apoprotein tạo thành nhóm lipoprotein. Có 4 nhóm lipoprotein chính trong máu theo kích thước là:

- Chylomicron (vi thể dưỡng chấp): vận chuyển triglyceride ngoại sinh từ ruột đến gan và tổ chức.

- VLDL (lipoprotein tỉ trọng rất thấp): vận chuyển triglyceride nội sinh từ gan đến tổ chức.

- LDL (lipoprotein tỉ trọng thấp): vận chuyển cholesterol từ gan đến tổ chức.

- HDL (lipoprotein tỉ trọng cao): vận chuyển cholsterol từ tổ chức đến gan.

Trong đó LDL-C là yếu tố thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch, ngược lại HDL-C giúp bảo vệ thành mạch.

Lipid là thành phần không thể thiếu của hoạt động sống, nhưng có quá nhiều lipid máu sẽ gây ra một tình trạng được gọi là rối loạn lipid máu.

Rối loạn lipid máu là gì?

Rối loạn lipid máu thường gặp là:

- Tăng cholesterol;

- Tăng triglyceride;

- Tăng LDL-C;

- Giảm HDL-C.

Rối loạn lipid máu thường xuất hiện cùng và cũng là yếu tố nguy cơ của một số bệnh lý tim mạch, nội tiết hay chuyển hóa.

Triệu chứng của rối loạn lipid máu

Rối loạn lipid máu có thể diễn tiến trong một thời gian dài mà không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Thường bệnh chỉ được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe định kỳ hoặc nhập viện vì một lý do y tế khác.

Các triệu chứng của rối loạn lipid máu chỉ nhận thấy được khi lipid máu cao kéo dài gây ra biến chứng cơ quan. Các dấu hiệu của tăng lipid máu là:

Dấu hiệu của rối loạn lipid máu biểu hiện bên ngoài:

- Cung giác mạc quanh mống mắt;

- Ban vàng mí mắt trên hoặc dưới (Xanthelasma palpebrarum);

- U vàng gân xuất hiện ở các ngón, gân achille và khớp đốt bàn ngón tay;

- U vàng dưới màng xương xuất hiện ở củ chày trước, đầu xương mỏm khuỷu;

- U vàng da hoặc củ xuất hiện ở khuỷu và đầu gối;

- Dạng ban vàng lòng bàn tay xuất hiện ở các nếp gấp ngón tay và lòng bàn tay.

Dấu hiệu của rối loạn lipid máu biểu hiện nội tạng:

- Nhiễm lipid võng mạc;

- Gan nhiễm mỡ;

- Viêm tụy cấp;

- Xơ vữa động mạch.

Mối quan hệ giữa rối loạn lipid máu và bệnh tim mạch

Xơ vữa động mạch là biến chứng đáng kể nhất của rối loạn lipid máu. Xảy ra do sự lắng đọng LDL cholesterol trong thành động mạch, làm thành mạch dày lên, xơ cứng, tạo điều kiện cho tiểu cầu bám vào khởi động quá trình đông máu, tắc mạch. Hậu quả của xơ vữa động mạch vành là gây nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch cảnh gây đột quỵ, xơ vữa động mạch hai chi dưới gây viêm tắc thiếu máu hoại tử bàn chân.

Rối loạn lipid máu làm tăng nguy cơ thừa cân béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường - đây cũng là những yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch. Vì vậy, một người được chẩn đoán rối loạn lipid máu cần được đánh giá các nguy cơ tim mạch khác để có phương pháp điều trị hiệu quả, dự phòng biến cố sức khỏe.

Ngoài ra, rối loạn lipid máu gây ra các biến chứng:

- Cung giác mạc;

- Ban vàng mi mắt (Xanthelasma palpebrarum);

- U vàng dưới da (Xanthoma): gân khuỷu tay, đầu gối, bàn tay, gót chân, màng xương;

- Nhiễm lipid võng mạc;

- Gan nhiễm mỡ;

- Viêm tụy cấp (thường do tăng triglyceride).

Nguyên nhân gây rối loạn lipid máu

Nguyên nhân gây rối loạn lipid máu có thể do tiên phát hoặc thứ phát.

Rối loạn lipid máu tiên phát thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên, gồm tăng triglycerid tiên phát và tăng lipid máu hỗn hợp. Nguyên nhân là do:

- Đột biến gene làm tăng tổng hợp quá mức cholesterol, triglyceride, LDL-C hoặc giảm thanh thải cholesterol, triglyceride, LDL-C.

- Đột biến gene làm giảm tổng hợp HDL-C hoặc tăng thanh thải HDL-C.

Nguyên nhân của rối loạn lipid máu thứ phát đến từ lối sống và các bệnh lý chuyển hóa, nội tiết, gan hoặc một số loại thuốc như:

- Yếu tố lối sống: Ít vận động, uống nhiều rượu bia, ăn nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa, thiếu chất xơ.

- Bệnh lý: Đái tháo đường, hội chứng Cushing, suy giáp, bệnh thận mạn tính, xơ gan.

- Một số loại thuốc: Thiazid, corticoides, estrogen, thuốc chẹn beta giao cảm.

Ai có nguy cơ bị rối loạn lipid máu?

Dưới đây là những đối tượng có nguy cơ bị rối loạn lipid máu:

- Người cao tuổi;

- Phụ nữ sau mãn kinh;

- Thừa cân béo phì;

- Bệnh tiểu đường type 2;

- Suy giáp;

- Bệnh thận hoặc bệnh gan mạn tính;

- Hội chứng chuyển hóa;

- Hội chứng Cushing;

- Bệnh viêm ruột;

- Hút thuốc lá;

- Lối sống ít vận động;

- Tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa;

- Nghiện rượu;

- Có bố hoặc mẹ bị rối loạn lipid máu.

Cách tầm soát và chẩn đoán rối loạn lipid máu

Tầm soát rối loạn lipid máu định kỳ được khuyến cáo cho tất cả những người trưởng thành, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ. Kiểm tra rối loạn lipid máu bằng cách lấy máu xét nghiệm khi đói, tốt nhất là xét nghiệm vào buối sáng sau khi người bệnh nhịn đói qua đêm.

Một người được chẩn đoán rối loạn lipid máu khi có một hoặc nhiều rối loạn dưới đây:

- Cholesterol toàn phần > 5,2 mmol/L (200 mg/dL).

- Triglyceride > 1,7 mmol/L (150 mg/dL).

- LDL Cholesterol > 3,4 mmol/L (100 mg/dL).

- HDL Cholesterol < 0,9 mmol/L (40 mg/dL).

(Trị số tham chiếu có thể khác nhau giữa các phòng xét nghiệm).

Rối loạn lipid máu: nguyên nhân, biến chứng, điều trị  và phòng ngừa | Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Hình ảnh minh họa (Nguồn: Internet).

Điều trị rối loạn lipid máu

Thay đổi lối sống là chỉ định đầu tiên để điều trị rối loạn lipid máu, mục tiêu là đưa các chỉ số lipid máu về mức bình thường. Thay đổi lối sống bao gồm:

- Giảm cân nếu bị thừa cân béo phì.

- Tăng cường vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày mỗi tuần, cách tập luyện tùy theo tình trạng sức khỏe của bản thân.

- Có chế độ ăn ít ngọt, ít chất béo bão hòa, đặt biệt là mỡ và da động vật.

- Giảm cholesterol trong lòng đỏ trứng, bơ, tôm…

- Tăng cường chất xơ, vitamin từ rau củ, trái cây.

- Bổ sung chất béo tốt từ dầu thực vật, cá béo.

- Hạn chế uống rượu bia.

Nếu việc thay đổi lối sống không hiệu quả, cần kết hợp sử dụng các loại thuốc hạ lipid máu để điều trị. Các nhóm thuốc như: statin, fibrate, acid nicotinic, resin, ezetimibe, omega 3… Việc điều trị sẽ được cá nhân hóa cho từng đối tượng bệnh nhân cụ thể.

Phòng ngừa rối loạn lipid máu

Có thể dự phòng rối loạn lipid máu bằng chế độ ăn uống, sinh hoạt, rèn luyện lành mạnh.

- Chế độ ăn ít chất béo bão hòa, ít ngọt, ít mặn; bổ sung chất béo tốt, rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt…

- Duy trì cân nặng hợp lý, giảm cân nếu thừa cân béo phì.

- Tăng cường tập thể dục, chơi thể thao.

- Xét nghiệm lipid máu định kỳ ít nhất mỗi năm 1 lần.

- Kiểm soát tốt các bệnh lý hiện có.

Khi phát hiện bị rối loạn lipid máu, người bệnh cần tích cực thay đổi lối sống và tuân thủ theo điều trị của bác sĩ để dự phòng biến chứng, đảm bảo chất lượng cuộc sống.

ThS.BS Bùi Thị Hoa /Khoa Khám chữa bệnh theo yêu cầu
benhviendaihocyhanoi.com

Tin liên quan

Hà Nội: Gần 3.600 thí sinh hào hứng tranh giải Trạng Nguyên Tiếng Việt cấp tỉnh

Hà Nội: Gần 3.600 thí sinh hào hứng tranh giải Trạng Nguyên Tiếng Việt cấp tỉnh

Ngày 15/03, cuộc thi Trạng nguyên Tiếng Việt, cấp tỉnh, với gần 3.600 thí sinh, đã diễn ra thành công tốt đẹp với quy mô tổ chức bài bản và minh bạch.
Dự báo thời tiết ngày 15/3/2025: Bắc Bộ đêm và sáng sớm có mưa nhỏ, mưa phùn

Dự báo thời tiết ngày 15/3/2025: Bắc Bộ đêm và sáng sớm có mưa nhỏ, mưa phùn

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia vừa đưa ra thông tin dự báo thời tiết Hà Nội và các khu vực khác trên cả nước ngày 15/3/2025.
Tiếp tục mở chiến dịch tiêm vaccine phòng sởi

Tiếp tục mở chiến dịch tiêm vaccine phòng sởi

Chiều 13/3, tại trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã tiếp bà Angela Pratt - Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam (WHO) và bà Silvia Danilov - Trưởng đại diện Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNCIEF), trao đổi về việc hợp tác phòng chống dịch bệnh, trong đó có bệnh sởi.

Cùng chuyên mục

DÂN GIAN ĐIỀU TRỊ CHỨNG CHẤN CHIÊN PHONG TRẠO (PARKINSON)

DÂN GIAN ĐIỀU TRỊ CHỨNG CHẤN CHIÊN PHONG TRẠO (PARKINSON)

Điều trị bệnh Parkinson theo Y học cổ truyền (YHCT) mang đến giải pháp tự nhiên, an toàn, giúp kiểm soát triệu chứng liệt rung như run chân tay, co cứng cơ, làm chậm thời gian tiến triển bệnh và giảm tác dụng phụ của dopamine.
CHẨN ĐOÁN PARKINSON VÀ CHỨNG CHẤN CHIÊN THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN

CHẨN ĐOÁN PARKINSON VÀ CHỨNG CHẤN CHIÊN THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN

Bệnh Parkinson là nhóm bệnh thần kinh thoái hoá với biểu hiện đặc trưng là liệt rung tiến triển chậm ở người cao tuổi.
Sai lầm nguy hiểm: Hành động nhỏ, hậu quả lớn

Sai lầm nguy hiểm: Hành động nhỏ, hậu quả lớn

SKV - Mới đây, Trung tâm Nam học - Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã tiếp nhận hai trường hợp hy hữu khi hai nam thanh niên phải nhập viện trong tình trạng dương vật sưng to, bầm tím và đau đớn dữ dội. Đáng nói, nguyên nhân của chấn thương nghiêm trọng này lại xuất phát từ hành động tự bẻ dương vật khi đang cương cứng.
Hướng dẫn phòng ngừa, điều trị và dinh dưỡng cho trẻ nhiễm vi khuẩn HP dạ dày

Hướng dẫn phòng ngừa, điều trị và dinh dưỡng cho trẻ nhiễm vi khuẩn HP dạ dày

SKV - Vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) là một trong những nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày và tá tràng ở cả người lớn và trẻ em. Ở trẻ nhỏ, việc nhiễm HP có thể dẫn đến các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, chán ăn, và trong một số trường hợp, gây biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là tổng hợp các phương pháp phòng ngừa, chữa trị và chế độ ăn uống phù hợp cho trẻ bị nhiễm HP dạ dày.
Chuyên gia chia sẻ bí quyết hữu ích cho tất cả cặp đôi sinh con khỏe mạnh

Chuyên gia chia sẻ bí quyết hữu ích cho tất cả cặp đôi sinh con khỏe mạnh

(SKV) - Thấu hiểu sinh con khỏe mạnh là hạnh phúc tuyệt vời nhất với tất cả cha mẹ, tại Hệ thống Y tế MEDLATEC, mẹ bầu an tâm được chuyên gia đồng hành, tư vấn trước và trong quá trình mang thai. Đặc biệt, để hành trình mang thai được trọn vẹn, mẹ bầu còn được chuyên gia tư vấn về phương pháp sàng lọc trước sinh không xâm lấn hiện đại bậc nhất - xét nghiệm NIPT giúp con chào đời khỏe mạnh.
Chuyên gia lý giải nguyên nhân gia tăng ca mắc cúm mùa

Chuyên gia lý giải nguyên nhân gia tăng ca mắc cúm mùa

Tỷ lệ tiêm phòng cúm trong dân tại Việt Nam thấp, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao như người già, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai; thời tiết đông xuân nồm ẩm... là những yếu tố gây ra tình trạng gia tăng ca mắc cúm thời gian gần đây.

Các tin khác

Kinh nghiệm chẩn đoán chứng Đởm thạch (Sỏi mật) dưới góc nhìn Y học hiện đại

Kinh nghiệm chẩn đoán chứng Đởm thạch (Sỏi mật) dưới góc nhìn Y học hiện đại

(SKV) - Sỏi mật là cách gọi tắt của bệnh lý sỏi tồn tại trong hệ thống đường mật, gây ra cơn đau gan mật, vàng da, khi gây biến chứng thường nguy hiểm đến tính mạng.
Nên ăn uống và tập luyện như thế nào sau khi mổ cắt túi mật?

Nên ăn uống và tập luyện như thế nào sau khi mổ cắt túi mật?

SKV - Phẫu thuật cắt túi mật là một thủ thuật phổ biến để điều trị các vấn đề như sỏi mật, viêm túi mật hoặc các bệnh lý khác liên quan đến túi mật. Tuy nhiên, sau khi phẫu thuật, cơ thể cần thời gian để thích nghi với sự thay đổi trong quá trình tiêu hóa, đặc biệt là việc thiếu túi mật - cơ quan dự trữ và giải phóng mật để tiêu hóa chất béo.
6 câu hỏi thường gặp về bệnh giãn phế quản

6 câu hỏi thường gặp về bệnh giãn phế quản

Giãn phế quản là tình trạng các phế quản bị giãn ra và khó hồi phục được, dễ gây những biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng người bệnh nếu không được điều trị và quản lý bệnh tốt.
Y học cổ truyền là gì, ngành Y học cổ truyền, khám y học cổ truyền là học và khám những gì?

Y học cổ truyền là gì, ngành Y học cổ truyền, khám y học cổ truyền là học và khám những gì?

Y học cổ truyền là gì, ngành Y học cổ truyền, khám y học cổ truyền là học và khám những gì? Câu hỏi này được rất nhiều bạn sĩ tử và người bệnh quan tâm hiện nay. Khám Y học cổ truyền là phương pháp được dùng trong điều trị nhiều bệnh lý hiện nay. Khi đến khám tại phòng khám Y học cổ truyền, bệnh nhân nên tìm hiểu kỹ để lựa chọn những địa chỉ thăm khám Y học cổ truyền uy tín để bệnh được chữa trị hiệu quả.
Kết quả bất ngờ của công nghệ chụp đáy mắt màu với hệ thống SLO

Kết quả bất ngờ của công nghệ chụp đáy mắt màu với hệ thống SLO

Các thiết bị được trang bị hệ thống SLO không chỉ mang lại chất lượng hình ảnh tốt hơn, mà còn cung cấp nhiều hơn các thông tin trên các cấu trúc võng mạc ở các độ sâu khác nhau so với công nghệ thông thường.
Có cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm máu?

Có cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm máu?

Có cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm máu hay không, nếu có thì trước bao nhiêu tiếng... là những câu hỏi khá nhiều người quan tâm khi đi kiểm tra sức khỏe.
Hội chứng ruột kích thích cần xử trí như thế nào?

Hội chứng ruột kích thích cần xử trí như thế nào?

Hội chứng ruột kích thích hay còn gọi là viêm đại tràng co thắt, là các rối loạn chức năng của đại tràng, thường bị tái đi tái lại nhiều lần, khó điều trị dứt điểm.
Các dạng đau nửa đầu và biện pháp điều trị

Các dạng đau nửa đầu và biện pháp điều trị

Đau nửa đầu hay còn gọi là đau đầu Migraine, là bệnh rất thường gặp, dễ chẩn đoán và dễ tái phát. Do đó bệnh cần được theo dõi và điều trị lâu dài.
Vì sao đột quỵ khi ngủ?

Vì sao đột quỵ khi ngủ?

Đột quỵ khi ngủ là tình trạng nguy hiểm và khó nhận biết. Trên thực tế nhiều trường hợp đi ngủ bị đột quỵ dẫn đến nguy cơ gặp biến chứng, thậm chí là tử vong.
Cần lưu ý những gì trong điều trị bệnh rối loạn thần kinh thực vật?

Cần lưu ý những gì trong điều trị bệnh rối loạn thần kinh thực vật?

Rối loạn thần kinh thực vật là một rối loạn có ảnh hưởng đến chức năng tự động cơ thể bao gồm nhịp tim, huyết áp, mồ hôi và tiêu hóa. Đây là bệnh ngày càng phổ biến, mặc dù bệnh không ảnh hưởng đến tính mạng nhưng tác động rất lớn tới sinh hoạt của người bệnh.
Xem thêm
Chi hội Nam Y An Giang, Tiền Giang, Đồng Tháp phối hợp khám bệnh và cấp phát thuốc YHCT miễn phí

Chi hội Nam Y An Giang, Tiền Giang, Đồng Tháp phối hợp khám bệnh và cấp phát thuốc YHCT miễn phí

SKV - Sáng ngày 26/02, tại Đồng Tháp, Hội Chữ thập đỏ thị trấn Thường Thới Tiền (huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp) phối hợp cùng Chi hội Nam y An Giang, Chi hội Nam y Đồng Tháp và Chi hội Nam y Tiền Giang đã tổ chức chương trình khám bệnh và cấp phát thuốc Y học cổ truyền miễn phí cho người dân trên địa bàn.
Hà Nội: Chi hội Dưỡng Sinh Viện tổ chức du xuân, gặp mặt đầu năm Ất Tỵ

Hà Nội: Chi hội Dưỡng Sinh Viện tổ chức du xuân, gặp mặt đầu năm Ất Tỵ

Ngày 14/02/2025 (tức 17 tháng Giêng Ất Tỵ), Chi hội Dưỡng Sinh Viện phối hợp cùng TT-Green đã tổ chức chuyến du xuân đầu năm tại Thác Bờ - Hòa Bình.
Chi hội Nam y Hùng Vương: Tiếp tục phát triển nguồn dược liệu cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng

Chi hội Nam y Hùng Vương: Tiếp tục phát triển nguồn dược liệu cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng

Vừa qua, tại Công ty Cổ phần Ao Vua (huyện Ba Vì, Hà Nội), Chi hội Nam y Hùng Vương đã tổ chức Hội nghị tổng kết hoạt động năm 2024, phương hướng nhiệm vụ năm 2025.
Hà Nội: Dâng hương tưởng niệm Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác - Bậc Y thánh của Việt Nam

Hà Nội: Dâng hương tưởng niệm Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác - Bậc Y thánh của Việt Nam

Sáng ngày 12/02, Bộ Y tế và Sở Y tế Hà Nội đã long trọng tổ chức Lễ dâng hương tưởng niệm ngày viên tịch của Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.
Hội Nam Y Việt Nam: Dâng hương tưởng nhớ Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác tại Hương Sơn, Hà Tĩnh

Hội Nam Y Việt Nam: Dâng hương tưởng nhớ Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác tại Hương Sơn, Hà Tĩnh

Sáng 11/2, Hội Nam Y Việt Nam và Chi hội Nam Y Thái Nguyên đã tổ chức dâng hương tưởng nhớ anh linh Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác tại huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
Phiên bản di động