Vị thuốc từ cây hương phụ - dược liệu trị bách bệnh cho phụ nữ

22:20 | 25/04/2025 Y học cổ truyền Theo dõi Tạp chí Sức khỏe Việt trên

Trong kho tàng y học cổ truyền Việt Nam, có nhiều vị thuốc quý từ những loài cây mọc hoang dại, thân thuộc với đời sống người dân. Một trong những vị thuốc nổi bật, đặc biệt hữu ích trong các bài thuốc dành cho phụ nữ, chính là Hương phụ – còn gọi là củ gấu. Không chỉ được biết đến với công dụng điều hòa khí huyết, Hương phụ còn là dược liệu có mặt trong nhiều phương thuốc trị bệnh tiêu hóa, đau bụng, kinh nguyệt không đều và các chứng bệnh liên quan đến khí huyết.

Vị thuốc từ cây hương phụ - dược liệu trị bách bệnh cho phụ nữ

Cây hương phụ, Công dụng, Dược tính, Bài thuốc chữa bệnh!

1. Đặc điểm cây Hương phụ

Cây Hương phụ có tên khoa học là Cyperus rotundus L., thuộc họ Cói (Cyperaceae). Đây là loài cỏ sống lâu năm, mọc hoang phổ biến ở khắp các tỉnh thành nước ta, đặc biệt trên các bãi đất hoang, ruộng cạn hay ven sông suối.

Thân cây hình tam giác, cao từ 20 – 50cm, có cụm hoa màu nâu nhạt, mọc ở đầu thân. Phần được sử dụng làm thuốc chủ yếu là thân rễ phình thành củ, gọi là củ gấu hay Hương phụ. Củ có mùi thơm đặc trưng, vị hơi cay và đắng, được thu hái vào mùa thu, rửa sạch, phơi khô hoặc sao thơm để dùng dần.

2. Tính vị, quy kinh và công năng

Theo y học cổ truyền, Hương phụ có:

Tính: Bình

Vị: Cay, hơi đắng, ngọt

Quy kinh: Can, tỳ, tam tiêu

Công năng chủ yếu:

Sơ can, lý khí: giúp điều hòa khí huyết, giảm đau do khí trệ.

Điều kinh, giảm đau: trị kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh.

Tiêu tích, kiện tỳ: hỗ trợ tiêu hóa, chữa đầy bụng, khó tiêu, ăn không ngon.

3. Các bài thuốc tiêu biểu có sử dụng Hương phụ

3.1. Chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh

Bài thuốc: Hương phụ (sao vàng), Ích mẫu, Ngải cứu, Xuyên khung, Đương quy – mỗi vị 10g.

Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang trước kỳ kinh 5 – 7 ngày.

Công dụng: Giúp điều hòa khí huyết, giảm đau do co thắt tử cung, điều hòa kinh nguyệt.

3.2. Chữa đau dạ dày, đầy bụng, khó tiêu

Bài thuốc: Hương phụ, Trần bì, Mộc hương, Cam thảo, Sa nhân – mỗi vị 8g.

Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần.

Công dụng: Kích thích tiêu hóa, giảm đau do khí trệ, đầy bụng, ăn uống kém.

3.3. Trị chứng trầm cảm nhẹ, bứt rứt, khí uất

Bài thuốc: Hương phụ 12g, Bạch truật 10g, Cam thảo 6g, Phục thần 12g.

Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.

Công dụng: Sơ can, lý khí, an thần, thích hợp với phụ nữ sau sinh hay người dễ lo âu, cáu gắt.

4. Cách chế biến và sử dụng Hương phụ trong y học cổ truyền

Hương phụ sau khi thu hái về thường được rửa sạch đất cát, phơi khô hoặc sao thơm để làm thuốc. Tùy theo mục đích sử dụng, vị thuốc có thể được sao cháy, sao giấm, sao gừng để tăng hiệu quả dược tính:

Sao giấm: Tăng tác dụng hành khí, chỉ thống – thích hợp chữa đau bụng kinh.

Sao gừng: Tăng tác dụng ôn trung, kiện tỳ – dùng chữa đau bụng, lạnh bụng.

Sao cháy: Giảm hoạt tính, dùng trong trường hợp cần điều tiết nhẹ nhàng.

5. Lưu ý khi sử dụng Hương phụ

Dù là vị thuốc quý, nhưng Hương phụ cũng cần dùng đúng liều lượng và đúng đối tượng:

Không nên dùng cho người khí hư, huyết hư, âm hư hỏa vượng (cơ thể yếu, hay ra mồ hôi trộm, người gầy gò).

Phụ nữ mang thai nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.

Dùng quá liều có thể gây mất ngủ, bồn chồn.

6. Giá trị hiện đại của Hương phụ

Các nghiên cứu hiện đại cho thấy, tinh dầu Hương phụ chứa nhiều hợp chất có tính kháng viêm, chống oxy hóa và giảm đau tự nhiên. Ngoài ra, Hương phụ còn có tác dụng kháng khuẩn nhẹ, làm dịu cơ trơn tử cung, hỗ trợ điều hòa nội tiết tố nữ – những yếu tố rất quan trọng trong điều trị các bệnh phụ khoa bằng Đông y.

Lưu ý: Hương phụ – một loại cây mọc hoang dại, tưởng chừng vô dụng, nhưng lại là vị thuốc quý trong kho tàng y học cổ truyền, đặc biệt có giá trị với phụ nữ. Với công năng hành khí, chỉ thống, điều kinh, vị thuốc này không chỉ giúp chữa bệnh mà còn nâng cao chất lượng sống, ổn định tinh thần. Tuy nhiên, để phát huy hết hiệu quả, người dùng nên hiểu rõ thể trạng của bản thân và sử dụng theo hướng dẫn của lương y hoặc thầy thuốc y học cổ truyền.

Lưu Quân (T/h)

Tags:

Cùng chuyên mục

Bài thuốc dân gian từ cốt khí củ

10:02 | 15/12/2025 Y học cổ truyền

Cây cốt khí hay còn gọi là hổ trượng căn, điền thất, hoạt huyết đan, ban trượng căn…có vị đắng, tính ấm. Cây cốt khí thường mọc hoang ở các vùng đồi núi nước ta, rễ củ của loại cây này có khả năng kháng khuẩn, kháng virus, chống u xơ, chống huyết khối. Thường được dùng để chữa phong thấp, chấn thương, huyết áp, viêm gan, điều hoà kinh nguyệt,… Dưới đây là những bài thuốc dân gian từ cốt khí củ để bà con tham khảo.

Lá lốt - Vị thuốc dân gian giúp giảm đau xương khớp hiệu quả

07:00 | 15/12/2025 Y học cổ truyền

Lá lốt là loại thảo dược gần gũi, dễ sử dụng và mang lại nhiều lợi ích cho hệ xương khớp nhờ khả năng chống viêm, giảm đau, tán hàn và hoạt huyết. Khi được dùng đúng cách, lá lốt có thể trở thành giải pháp tự nhiên giúp nhiều người giảm bớt đau nhức và cải thiện chất lượng cuộc sống, đặc biệt trong những ngày thời tiết lạnh ẩm.

Hội đông Y Việt Nam: Lương y Hoàng Nguyên Cát và những bài thuốc quý của Thái Y viện triều Nguyễn

18:00 | 12/12/2025 Thông tin đa chiều

SKV - Ngày 11-12 tại Hà Nội, Hội Đông y Việt Nam tổ chức Hội nghị khoa học toàn quốc “Về thân thế, sự nghiệp của Lương y Hoàng Nguyên Cát và những bài thuốc quý, hiệu quả cao chăm sóc sức khỏe Vua Minh Mạng của Thái Y viện triều Nguyễn”.

Kỳ 3: Công dụng và các bài thuốc từ cây cúc tần

08:37 | 10/12/2025 Y tế 24h

Trong y học cổ truyền, cúc tần được xem là một trong những vị thuốc có giá trị bởi đặc tính mát, vị đắng nhẹ, quy kinh vào phế và thận. Với khả năng thanh nhiệt, tiêu viêm, lợi tiểu, hoạt huyết và giảm đau, loài cây này xuất hiện trong nhiều bài thuốc dân gian dùng để chữa cảm sốt, đau nhức xương khớp, viêm phế quản hay các chứng bệnh do phong hàn gây nên. Y học hiện đại cũng đã có những nghiên cứu bước đầu chứng minh một số tác dụng sinh học của tinh dầu cúc tần, củng cố thêm giá trị của loài cây này trong điều trị hỗ trợ.

Bạn có biết: Lợi ích sức khỏe và bài thuốc từ quả trám

08:00 | 10/12/2025 Y học cổ truyền

Trám là một loại quả nhỏ nhưng giàu giá trị dinh dưỡng và công dụng y học cổ truyền. Từ lâu, trám đã được dùng trong ẩm thực và làm thuốc, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Kỳ 2 – Thành phần hóa học và cách thức khai thác dược liệu cây cúc tần

16:12 | 09/12/2025 Y học cổ truyền

Cúc tần không chỉ là loài cây quen thuộc trong đời sống dân gian mà còn là một trong những dược liệu được sử dụng phổ biến trong Đông y nhờ thành phần hoạt chất phong phú. Chính sự đa dạng này đã tạo nên giá trị y học của cúc tần và khiến loài cây này trở thành nguồn dược liệu dễ khai thác, đáp ứng nhiều mục đích chăm sóc sức khỏe.

Các tin khác

Kỳ 1: Đặc điểm sinh học của cây cúc tần

09:40 | 08/12/2025 Y học cổ truyền

Cây cúc tần, còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như đại ngải, băng phiến ngải, đại bi, từ bi hay lức ấn, là một loài cây thuộc họ Cúc (Asteraceae). Từ lâu, cúc tần đã quen thuộc với người dân ở nhiều vùng quê Việt Nam nhờ đặc tính dễ trồng, mọc khỏe và có mùi thơm dịu từ tinh dầu. Xét về nguồn gốc, loài cây này được cho là xuất phát từ khu vực Malaysia và Ấn Độ, sau đó lan rộng sang nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam.

10 loại thảo dược giúp an thần, giảm căng thẳng theo y học cổ truyền

08:00 | 07/12/2025 Y học cổ truyền

Trong cuộc sống hiện đại, áp lực công việc và nhịp sống nhanh khiến nhiều người rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu kéo dài. Y học cổ truyền Việt Nam vốn có kho tàng phong phú các vị thuốc Nam có tác dụng an thần, dưỡng tâm, giúp cân bằng tinh thần. Dưới đây là một số dược liệu thường dùng, cùng phân tích và cách áp dụng trong đời sống.

Rau củ mùa đông: Những “vị thuốc” quen thuộc giúp bồi bổ và tăng cường sức khỏe

08:00 | 06/12/2025 Khỏe - Đẹp

Mùa đông là thời điểm cơ thể dễ suy giảm sức đề kháng, khô da, nhiễm lạnh và rối loạn tiêu hóa. Tuy nhiên, thiên nhiên cũng ưu ái ban tặng nhiều loại rau củ đặc trưng cho mùa này, vừa giàu dinh dưỡng theo y học hiện đại, vừa có giá trị như “vị thuốc” theo y học cổ truyền. Dưới đây là những loại rau củ phổ biến trong mùa đông và lợi ích sức khỏe nổi bật.

Bài 3: Những lưu ý khi dùng dây gắm chữa bệnh

14:42 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Dây gắm là một trong những dược liệu quen thuộc trong y học cổ truyền, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, phong tê thấp, đau nhức mạn tính… Nhờ đặc tính thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, dây gắm được nhiều người tin dùng như một giải pháp tự nhiên, lành tính. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả điều trị tốt và đảm bảo an toàn cho sức khỏe, người bệnh cần nắm rõ những lưu ý quan trọng khi sử dụng loại thảo dược này.

Bài 2: Một số bài thuốc Đông y từ cây gắm phổ biến

14:41 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Từ những thông tin trên, chúng ta có thể thấy được cây gắm đối với sức khỏe của chúng ta là vô cùng có lợi. Dưới đây là một vài bài thuốc phổ biến từ cây gắm cho một vài loại bệnh lý điển hình, tuy nhiên, các bài thuốc chỉ mang tính chất tham khảo, việc sử dụng cần có chỉ định của bác sĩ.

Bài 1: Những lợi ích tuyệt vời của cây gắm

11:09 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Cây gắm là một loại cây mọc khá nhiều ở Việt Nam. Không đơn thuần chỉ là một loại thực vật, cây gắm còn được biết đến là một loại dược liệu có hiệu quả điều trị nhiều căn bệnh khác nhau. Đó cũng là lý do vì sao cây gắm có mặt trong nhiều bài thuốc Đông y từ xưa đến nay.

Bài 3: Những lưu ý khi dùng cây chìa vôi làm thuốc chữa bệnh thoát vị đĩa đệm

09:42 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Trong quá trình áp dụng các bài thuốc từ cây chìa vôi để hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm, người bệnh cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng để đảm bảo hiệu quả và tránh những tác dụng không mong muốn. Việc sử dụng dược liệu tự nhiên tuy an toàn nhưng vẫn đòi hỏi sự cẩn trọng, đặc biệt khi người bệnh đang trong giai đoạn đau nặng hoặc có bệnh lý nền phức tạp.

Bài 2: Có thể dùng cây chìa vôi chữa thoát vị đĩa đệm theo các cách sau

09:14 | 04/12/2025 Y học cổ truyền

Dược liệu cây chìa vôi khi được dùng đúng cách sẽ tác động trực tiếp đến phần đĩa đệm đang bị tổn thương, hỗ trợ quá trình hồi phục từ bên trong. Khi đi vào cơ thể, các hoạt chất có trong dược liệu giúp tăng độ bền thành mạch, giảm co cứng cơ, từ đó bổ sung dưỡng chất cho vùng đĩa đệm bị tổn thương và cải thiện lưu thông khí huyết. Nhờ những tác động này, cơn đau do thoát vị đĩa đệm được giảm thiểu dần theo thời gian.

Kỳ 2: Công dụng – cách dùng và các bài thuốc từ cây bầu đất tím

09:22 | 03/12/2025 Y học cổ truyền

Tiếp nối những đặc điểm chung đã giới thiệu ở kỳ 1, kỳ này tập trung vào công dụng, cách dùng và các bài thuốc dân gian có sử dụng cây bầu đất tím. Từ lâu, đây không chỉ là loại rau quen thuộc mà còn là vị thuốc gần gũi, được người dân nhiều vùng miền sử dụng để hỗ trợ điều trị các chứng bệnh thông thường.

Bài thuốc dân gian đơn giản, dễ thực hiện để chăm sóc sức khỏe mùa đông

18:18 | 02/12/2025 Thông tin đa chiều

Mùa đông là thời điểm cơ thể dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết lạnh giá, khô hanh và các bệnh liên quan đến đường hô hấp, da và hệ miễn dịch. Từ xa xưa, ông cha ta đã sử dụng các bài thuốc dân gian để phòng và trị bệnh một cách hiệu quả. Bài viết này sẽ giới thiệu những bài thuốc dân gian đơn giản, dễ thực hiện nhưng mang lại hiệu quả cao trong việc chăm sóc sức khỏe mùa đông.

Xem thêm

Hoạt động hội

Hội Nam Y Việt Nam và hành trình lan tỏa yêu thương đến 250 hộ đồng bào Rục ở Kim Phú (Quảng Trị)

2 ngày trước Hoạt động hội

Trong hai ngày 12 và 13/12/2025, Hội Nam Y Việt Nam đã thực hiện một hành trình thiện nguyện đặc biệt, mang theo khoảng 20 tấn hàng hóa với tổng trị giá hơn 500 triệu đồng đến với đồng bào Rục tại xã Kim Phú, tỉnh Quảng Trị.

Diễn đàn quốc tế Lạc Bệnh Học lần thứ 21: Hội Nam Y Việt Nam làm cầu nối đưa Lạc Bệnh Học vươn tầm thế giới

23-11-2025 07:00 Tin tức

TTND. GS. TS. Trương Việt Bình khẳng định, Hội Nam Y Việt Nam sẽ tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế, đặc biệt với các cơ sở nghiên cứu hàng đầu của Trung Quốc và nhiều quốc gia khác, nhằm đưa Lạc bệnh học cũng như y học cổ truyền Việt Nam lên tầm cao mới.

Hội thảo khoa học “Sức khỏe não bộ: Phòng ngừa suy giảm và tăng cường trí nhớ” - Cùng hành động và chăm sóc sức khỏe cộng đồng

09-11-2025 17:00 Hoạt động hội

Ngày 9/11, tại Khu Du lịch Ao Vua (Hà Nội), hơn 200 đại biểu, chuyên gia, bác sĩ đầu ngành trong lĩnh vực y học hiện đại và y học cổ truyền đã tham dự Hội thảo khoa học “Sức khỏe não bộ: Phòng ngừa suy giảm và tăng cường trí nhớ”.

Chi hội Nam y Trà Vinh tổ chức thành công đại hội đại biểu lần thứ II, nhiệm kỳ 2025-2030

04-11-2025 10:14 Hoạt động hội

SKV - Vĩnh Long, ngày 3/11/2025 – Trong không khí hân hoan và trang trọng, Chi Hội Nam Y Trà Vinh trực thuộc Hội Nam Y Việt Nam đã long trọng tổ chức Đại hội Đại biểu lần thứ II, nhiệm kỳ 2025 – 2030, đánh dấu bước phát triển mới sau 5 năm hoạt động tích cực, hiệu quả trong công tác khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Chi hội Nam y tỉnh An Giang lan tỏa yêu thương – trao gửi niềm tin tới người dân khó khăn khóm Long Thạnh

17-10-2025 21:58 Hoạt động hội

Thực hiện kế hoạch công tác thường niên quý III năm 2025, Chi Hội Nam y tỉnh An Giang đã tổ chức chương trình thiện nguyện ý nghĩa tại khóm Long Thạnh, phường Long Phú, tỉnh An Giang.