Tăng cường năng lực thực hiện Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá

Tại hội thảo, đại diện các đơn vị Bộ Y tế, chuyên gia y tế đã trao đổi, cung cấp thông tin về nội dung Điều 5.3 FCTC; quan điểm tiếp cận giảm tác hại đối với thuốc lá truyền thống bằng thuốc lá nung nóng; chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về thực thi Điều 5.3 FCTC; kết quả của ngành Y tế trong việc triển khai liên quan đến Điều 5.3 FCTC tại Việt Nam thời gian qua.

Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuốc lá đang gây ra khoảng 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới. Các bệnh do hút thuốc lá chủ yếu là ung thư họng, ung thư thực quản, ung thư phổi, khí quản, phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, hen, và triệu chứng hô hấp mãn tính khác, tim mạch, đột quỵ. Trong khi đó, mỗi năm có một triệu ca tử vong do hút thuốc lá thụ động, trong đó có 64% số ca tử vong do hút thuốc lá thụ động là nữ và 160 nghìn ca tử vong là trẻ em dưới năm tuổi.

Tăng cường năng lực thực hiện Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá. Ảnh minh họa.

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 40 nghìn người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. WHO dự báo, đến năm 2030 sẽ tăng hơn 70 nghìn người tử vong nếu các biện pháp phòng, chống tác hại thuốc lá không được thực hiện hiệu quả.

Các nghiên cứu tại Việt Nam gần đây cho thấy, thực trạng sử dụng thuốc lá mới chủ yếu là trong giới trẻ đang có xu hướng gia tăng. Cụ thể, chỉ trong vòng 2 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh từ 13 đến 15 tuổi đã gia tăng một cách đáng kể từ 3,5% (năm 2022) tỷ lệ 8,0% (năm 2023). Ở nhóm người trên 15 tuổi, sử dụng thuốc lá điện tử cao ở nhóm tuổi trẻ (từ 15 đến 24 tuổi) với tỷ lệ là 7,3%; nhóm tuổi từ 25 đến 44 tuổi là 3,2%; nhóm tuổi 45 đến 64 tuổi là 1,4%.

Cảnh báo về tác hại của các sản phẩm thuốc lá mới, Phó Cục trưởng Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) Nguyễn Trọng Khoa nhấn mạnh: Các sản phẩm thuốc lá mới nếu không được ngăn chặn kịp thời, sẽ có nguy cơ tạo ra một thế hệ trẻ nghiện nicotine và những kết quả của hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá mà Việt Nam đã đạt được trong nhiều năm qua sẽ bị phá bỏ. Ngoài ra, thuốc lá nung nóng có chứa nicotine và cũng gây nghiện tương tự như thuốc lá thông thường. Do vậy, không thể coi là giảm tác hại thuốc lá điếu bằng cách cho sử dụng một sản phẩm gây nghiện khác và tạo ra một thế hệ người nghiện mới (bao gồm cả trẻ em và phụ nữ).

Ths.BS Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam đánh giá, ngành công nghiệp thuốc lá được coi là một “trung gian truyền bệnh ở quy mô toàn cầu” khi thuốc lá đã được chứng minh gây ra những ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe.

Ngành công nghiệp thuốc lá có nhiều “chiêu trò” để cản trở việc đề xuất cấm thuốc lá mới như: Mua chuộc ngầm hoặc công khai các quá trình xây dựng chính sách, pháp luật; thổi phồng về vai trò kinh tế của ngành công nghiệp thuốc lá; bóp méo các luống ý kiến công chúng nhằm tạo hình ảnh doanh nghiệp tốt; dựng lên các nhóm bề mặt để gây ảnh hưởng; tìm cách làm giảm giá trị các bằng chứng nghiên cứu; tìm cách hăm dọa các chính phủ bằng các vụ kiện thương mại ở cấp quốc tế...

Theo đó, ngành công nghiệp thuốc lá sử dụng các hoạt động tài trợ và danh nghĩa khoa học để đánh bóng hình ảnh và gây ảnh hưởng; đôi khi là những cái tên rất trá hình như “Thế giới không khói thuốc” tài trợ các nghiên cứu về phòng chống tác hại thuốc lá tuy nhiên lại do chính công ty thuốc lá tài trợ. Họ tìm cách nới lỏng việc kiểm soát sản phẩm thuốc lá mới; tấn công các tổ chức lớn có quan điểm khách quan…

Tại Điều 5.3 trong Công ước khung WHO FCTC là khi ban hành và thực thi các chính sách y tế công cộng về kiểm soát thuốc lá, các bên Công ước sẽ hành động để bảo vệ các chính sách này khỏi sự can thiệp bởi các lợi ích thương mại và các lợi ích riêng khác của ngành công nghiệp thuốc lá, phù hợp với luật pháp quốc gia.

Thạc sĩ Phan Công Hiếu (Vụ Pháp chế, Bộ Y tế) cho biết, để triển khai Điều 5.3 FCTC, Bộ Y tế đã xây dựng báo cáo trình Chính phủ về quan điểm tiếp cận giảm tác hại đối với thuốc lá truyền thống bằng thuốc lá nung nóng; báo cáo trình Chính phủ về quan điểm không tiếp và làm việc với Tập đoàn Phlip Moris để trao đổi về quản lý thuốc lá nung nóng; báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ về thực trạng, tác hại, kinh nghiệm quốc tế và đề xuất biện pháp cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.