Mới nhất Đọc nhiều

Vị thuốc Bồ kết

Bồ kết là một cây to cao chừng 6-8m, trên thân có những túp gai có phân nhánh, dài tới 10-15cm. Lá kép lông chim, cuống chung có lông và có rãnh dọc, 6 đến 8 đôi lá chét, hình trứng dài, dài trung bình 25mm, rộng 15mm.

Bồ kết là một cây to cao chừng 6-8m, trên thân có những túp gai có phân nhánh, dài tới 10-15cm. Lá kép lông chim, cuống chung có lông và có rãnh dọc, 6 đến 8 đôi lá chét, hình trứng dài, dài trung bình 25mm, rộng 15mm.

Hoa màu trắng khác gốc hay tạp tính, mọc thành chùm hình bông. Quả giáp, dài l-12cm, rộng 15-20mm, hơi cong hình lưỡi liềm hay thẳng, quả mỏng nhưng ở những nơi có hạt thì nổi phình lên, tròn mặt quả có phủ lớp phấn màu xanh nhạt. Trong quả có 10-12 hạt dài 10mm, rộng 7mm, dày 4mm, màu vàng nâu nhạt, quanh hạt là một chất cơm màu vàng nhạt. Mùa bồ kết: Tháng 10-11.

Vị thuốc Bồ kết | BvNTP

Phân bố, thu hái và chế biến

  • Cây bồ kết mọc hoang và được trồng tại nhiều tỉnh miền Bắc nước ta. Còn thấy mọc tại các tỉnh miền Nam Trung Quốc. Riêng đảo Cát Bà (Hải Phòng) có tới 40.000 cây, hàng năm cho tới 40 tấn bồ kết.

  • Vào tháng 10-11, quả chín, hái về phơi hay sấy khô. Khi mới hái quả có màu xanh hay hơi vàng, phơi và để lâu có màu đen bóng.

  • Gai bồ kết có thể thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất vào các tháng 9 đến tháng 3 năm sau, hái về phơi khô hoặc nhân lúc gai còn đang tươi, thái mỏng rồi mới phơi hay sây khô.

Thành phần hoá học

  • Từ quả bồ kết ở Việt Nam, chúng tôi đã chiết được chất saponin tinh khiết với hiệu suất 10% (G. Herman-I. Ciulei, Đỗ Tất Lợi, Y học tạp chí số 1-1961, 26-29), chất saponin này không mùi, vị nhạt, gây hắt hơi mạnh, cho với axit sunfuric đặc màu vàng sau sang màu đỏ và tím (phản ứng Kobert), với phản ứng Lieberman (anhydrit axetic và axit sunfuric đặc) giữa hai lớp chất lỏng cho một vòng màu tím, sau đó lớp trên có màu xanh lục, với axit tricloraxetic nóng (phản ứng Hirschson) cho màu vàng sau ngả sang màu đỏ, độ chảy 198°-202°C, năng suất quay cực -32°, chỉ số phá huyết đối với máu bò 33.000. Saponin này tan trong rượu và nước.

  • Từ chất saponin này, chúng tôi đã thuỷ phân và kết tinh được chất sapogenin có tinh thể hình kim tụ thành hình ngôi sao, không tan trong nước, tan trong ête, cồn và clorofoc, độ chảy 298- 301°C cho phản ứng Lieberman. Hiệu suất sapongenin từ quả bồ kết là 3%.

  • Năm 1929 (Nhật dược chí số 29), một tác giả Nhật Bản có chiết được từ bồ kết cùng loài nhưng mọc ở Nhật Bản chất saponin cấu tạo tritecpenic và gọi là gleđitsaponin với hiệu suất 10%, công thức thô xác định là C59H100O20. Chất saponin này thuỷ phân cho gleditsapogenin và glucoza, ngoài ra còn có arabinoza. Chỉ số phá huyết của gleditsapogenin đối với máu sơn dương là 75.000.

  • Năm 1963, Bùi Đình Sang có chiết được từ bồ kết Việt Nam saponin, men peroxydaza và hai chất khác có tinh thể chưa xác định được tính chất.

  • Năm 1969, Ngô Thị Bích Hải đã chiết được từ quả bồ kết mọc ở Việt Nam 8 chất flavonoit và 7 hợp chất tritecpen: 5 trong số 8 chất flavonoit đã được rút ra dưới dạng tinh khiết và xác định là luteolin, saponaretin, vitexin, homoorientin và orientin.

  • Phần aglycon của hợp chất tritecpen là axit oleanolic và echinoxystic. Phần đường là xyloza, arabinoza, glucoza và galactoza.

  • Ngoài ra tác giả còn chiết được một saponin mới là australozit.

Tác dụng dược lý

  • Sơ bộ nghiên cứu tác dụng dược lý, Ngô Thị Bích Hải đã thấy rằng hỗn hợp flavonozit và chất saponaretin riêng biệt có hoạt tính chống siêu vi trùng; hỗn hợp saponin bồ kết có tác dụng đối với trùng roi âm đạo, hỗn hợp saponin và flavonoit có tác dụng giảm đau.

  • Trong Trung Hoa y học tạp chí (1954, 5: 411), tác giả Trung Quốc đã báo cáo nước sắc bồ kết có tác dụng trừ đờm.

  • Khi tiêm chất gleditsapogenin vào tĩnh mạch thỏ với liều 40-47mg trên 1kg thể trọng thì thỏ chết (Nhật dược chí 1928, 48: 146)

Công dụng và liều dùng

  • Nước bồ kết gội đầu, giặt quần áo lụa, len có màu không bị ố. Ngoài việc dùng bồ kết làm nguyên liệu để chế chất saponin, bồ kết còn được dùng trong đông y để chữa nhiều bệnh khác nhau.

  • Bồ kết: Theo các tài liệu cổ thì bồ kết (bỏ hạt, hoặc đốt ra than, hoặc tán nhỏ làm thành viên hay thuốc bột) có vị cay, mặn, tính ôn hơi có độc, vào 2 kinh phế và đại tràng. Có năng lực thông khiểu, tiêu đờm, sát trùng, làm cho hắt hơi dùng chủ yếu chữa trung phong cấm khẩu phong tê, tiêu đồ ăn, đờm xuyễn thũng, sáng mắt, ích tinh. Liều dùng hằng ngày 0,5 đến 1g dưới dạng thuốc bột, hay đốt ra than mà dùng, hoặc thuốc sắc.

  • Hạt bồ kết: Trong sách cổ nói hạt bồ kết vị cay, tính ôn, không độc, có tác dụng thông đại tiện, bí kết, chữa mụn nhọt, dùng với liều 5-10g dưới dạng thuốc sắc.

  • Gai bồ kết (tạo thích, tạo giác thích): Có vị cay, tính ôn, không độc. Chữa ác sang tiêu ung độc, làm xuống sữa. Liều dùng 5-10g dưới dạng thuốc sắc.

  • Hiện nay, một số bệnh viện dùng bồ kết để thông khoan chữa bí đại tiện và không trung tiện được sau khi mổ, chữa tắc ruột có kết quả, có thể dùng cho cả trẻ em lẫn người lớn, thường chỉ sau 5 phút là tháo phân ngay (y học thực hành số 58, 6-1960 và 63, 111960). Cách làm đơn giản như sau: Lấy 1/4 quả bồ kết, nướng thật vàng, đừng nướng cháy quá hay còn sống, bỏ hột đi rồi tán thành bột nhỏ. Lấy canulơ, đầu có bôivadơlin hay dầu, chấm vào bột bồ kết, sau đó cho vào hậu môn sâu độ 3-4cm, cứ thế làm 3-4 lần cho bột vào trong hậu môn, sau 2 đến 5 phút bệnh nhân đi ngoài được, có trường hợp hậu phẫu không trung tiện được 2 đến 5 ngày, bệnh nhân chướng bụng, bệnh nhân bí đại, trung tiện, nôn mửa liên tục có khi nôn ra máu mà làm như trên chỉ sau 2 phút trung tiện và đi ngoài được ngay, có bệnh nhân ra tới 500 con giun.

Đơn thuốc có bồ kết dùng trong nhân dân

  • Thuốc chữa ho: Bồ kết 1g, quế chi 1g, đại táo (táo đen) 4g, cam thảo 2g, sinh khương 1g, nước 600ml; sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.

  • Chữa nhức răng, sâu răng: Quả bồ kết tán nhỏ, đắp vào chân răng, hễ chảy dãi ra thì nhổ đi.

  • Chữa trẻ con chốc đầu, rụng tóc: Bồ kết đốt ra than, tán nhỏ rửa sạch vết chốc, rồi đắp than bồ kết lên.

  • Chữa đi lỵ lâu ngày: Hạt bồ kết sao vàng, tán nhỏ, dùng hồ nếp viên bằng hạt ngô. Ngày dùng 10 đến 20 viên, dùng nước chè đặc mà chiêu thuốc (nên uống buổi sáng sớm khỏi mất ngủ).

  • Chữa phụ nữ sưng vú: Gai bồ kết thiêu tồn tính 40g, bạng phấn 4g. Hai vị đều tán nhỏ, trộn đều, mỗì lần uống 4g bột này.

Minh Thùy (t/h)
suckhoeviet.org.vn

Tin liên quan

Lật mặt nhóm tội phạm giả danh thanh tra y tế để lừa đảo

Lật mặt nhóm tội phạm giả danh thanh tra y tế để lừa đảo

Các điều tra viên, trinh sát Đội Cảnh sát hình sự CAQ Bắc Từ Liêm đã làm rõ nhóm đối tượng giả danh thanh tra y tế lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Tuần lễ Du lịch TP HCM và các tỉnh Tây Bắc: Du lịch “Sắc màu Sơn La - Tây Bắc”

Tuần lễ Du lịch TP HCM và các tỉnh Tây Bắc: Du lịch “Sắc màu Sơn La - Tây Bắc”

Sự kiện du lịch “Sắc màu Sơn La - Tây Bắc” trong tuần lễ Du lịch TP HCM và các tỉnh Tây Bắc sắp diễn ra tại TP HCM. Mục đích đẩy mạnh công tác truyền thông quảng bá xúc tiến du lịch Sơn La, đặc biệt là thương hiệu “Điểm đến thiên nhiên khu vực hàng đầu thế giới” đối với Khu du lịch Quốc gia Mộc Châu.
Bạn có biết “ruột khỏe” thì “não vui?”

Bạn có biết “ruột khỏe” thì “não vui?”

TS.BS. Trần Khánh Vân, Trưởng khoa Vi chất, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, hệ tiêu hóa tốt đóng vai trò cốt lõi cho một sức khỏe toàn diện. Khi khỏe đường ruột đồng nghĩa sức khỏe tinh thần được cải thiện, tâm lý trở nên thư thái hơn.

Cùng chuyên mục

Hoa tam thất: Mô tả dược liệu và hướng dẫn dùng đúng cách

Hoa tam thất: Mô tả dược liệu và hướng dẫn dùng đúng cách

Trong Đông y hoa tam thất được dùng để chữa mất ngủ, cơ thể suy nhược, hỗ trợ giảm cân, điều trị vết loét tá tràng, ổn định huyết áp...
Công dụng và bài thuốc chữa bệnh từ hoắc hương

Công dụng và bài thuốc chữa bệnh từ hoắc hương

Hoắc hương hay còn được gọi là hợp hương, tô hợp hương, thổ hoắc hương, quảng hoắc hương ... thuộc nhóm cây thân thảo, sống lâu năm, cây có vị ngọt đắng, hơi cay, mùi thơm đặc trưng tính ôn. Hoắc hương có tác dụng trong việc chữa cảm cúm, sổ mũi, nôn mửa, tiêu chảy, ăn không tiêu...
Kinh nghiệm thuốc nam Nguyễn Kiều trong điều trị các bệnh rối loạn chuyển hóa, các bệnh mạn tính

Kinh nghiệm thuốc nam Nguyễn Kiều trong điều trị các bệnh rối loạn chuyển hóa, các bệnh mạn tính

Sáng 1/12/2023, tại Học viện Y dược học cổ truyền, Hội Nam Y Việt Nam đã tổ chức hội thảo khoa học “Nam dược Thần diệu” với chủ đề: Ứng dụng thuốc nam nói chung và kinh nghiệm thuốc nam Nguyễn Kiều trong điều trị các bệnh rối loạn chuyển hóa, các bệnh mạn tính.
Bài thuốc nam trị trào ngược dạ dày thực quản

Bài thuốc nam trị trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản là bệnh thường gặp trong số các bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa. Trào ngược dạ dày có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp, đặc biệt chữa trào ngược dạ dày bằng thuốc nam là biện pháp được nhiều người áp dụng do an toàn, đơn giản, dễ thực hiện.
Chè dây - dược liệu được sử dụng nhiều cho người mắc bệnh dạ dày

Chè dây - dược liệu được sử dụng nhiều cho người mắc bệnh dạ dày

Chè dây là loại dược liệu được sử dụng nhiều cho người mắc bệnh dạ dày. Đây là loại thảo dược phổ thông nhưng công dụng chữa bệnh rất tốt.
Cây lược vàng chữa được bệnh gì?

Cây lược vàng chữa được bệnh gì?

Nhiều người sử dụng cây lược vàng như một vị thuốc đa năng để điều trị các bệnh viêm họng, viêm phế quản, đau lưng, mỏi khớp, bướu cổ, huyết áp, tim mạch, u nang buồng trứng, các bệnh về gan…

Các tin khác

Làm trắng da hiệu quả từ những bài thuốc Y học cổ truyền

Làm trắng da hiệu quả từ những bài thuốc Y học cổ truyền

Từ thời xa xưa, trong dân gian ta đã truyền nhau những bí quyết làm đẹp da bằng các bài thuốc Y học cổ truyền, mang lại hiệu quả làm trắng da đến ngoài sức mong đợi. Bằng cách sử dụng các loại dược liệu đã qua xử lý cẩn thận, cùng việc kết hợp chúng một cách hợp lý tạo ra những bài thuốc này giúp dưỡng trắng da từ bên trong, làm cho làn da trở nên hồng hào và tươi tắn.
Đông y Phúc Thành - Địa chỉ khám, điều trị bệnh bằng Y học cổ truyền

Đông y Phúc Thành - Địa chỉ khám, điều trị bệnh bằng Y học cổ truyền

Trải qua nhiều năm xây dựng và phát triển khám, chữa bệnh bằng Y học cổ truyền, Phòng khám Đông y Phúc Thành đã xây dựng một danh tiếng vững chắc và khẳng định uy tín trong việc khám chữa bệnh nội khoa, ngoại khoa bằng Y học cổ truyền, điển hình như cơ xương khớp, viêm xoang, viêm gan, viêm dạ dày, thận tiết niệu, da liễu, yếu sinh lý, hiếm muộn… Điều này đã thu hút sự tin tưởng của nhiều bệnh nhân đến khám và điều trị.
Một số cây thuốc nam chữa bệnh tê tay chân an toàn, hiệu quả

Một số cây thuốc nam chữa bệnh tê tay chân an toàn, hiệu quả

SKV - Hiện nay, trong dân gian lưu truyền những cây thuốc như lá lốt, ngải cứu, gừng hay thổ phục linh là những cây thuốc nam chữa bệnh tê tay chân phổ biến, lành tính. Tuy nhiên, vẫn cần biết cách sử dụng một cách đúng và hợp lý để không gây phản tác dụng.
Một số vị thuốc nam giúp hỗ trợ kiểm soát đường huyết

Một số vị thuốc nam giúp hỗ trợ kiểm soát đường huyết

Hơn 400 loài thực vật có tác dụng hạ đường huyết đã được ghi nhận có chứa các thành phần dược lý như: Glycoside, alkaloid, terpenoid, flavonoid, carotenoids...
Hy thiêm - dược liệu quen thuộc, nhiều công dụng tốt cho sức khoẻ

Hy thiêm - dược liệu quen thuộc, nhiều công dụng tốt cho sức khoẻ

Hy thiêm còn được gọi với nhiều cái tên khác nhau như cỏ đĩ, chó đẻ hoa vàng, hy tiên, hy kiểm thảo, cứt lợn hoa vàng,… Đây là loại dược liệu quen thuộc, được sử dụng làm thuốc phổ biến nhờ có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Cây Nhót - vị thuốc trị ho hiệu quả

Cây Nhót - vị thuốc trị ho hiệu quả

SKV - Nhót còn có tên khác là cây Lót, Hồ đối tử, Bất xá. Nhót được biết đến nhiều như là một thực phẩm chế biến nhiều món ăn bổ dưỡng. Ngoài ra, Nhót còn có tác dụng trị ho, hen, viêm phế quản, đau dạ dày, tiêu lỏng,…
Bài thuốc sử dụng đinh hương trị bệnh

Bài thuốc sử dụng đinh hương trị bệnh

Đinh hương không chỉ là gia vị trong các món ăn mà còn là dược liệu được sử dụng phổ biến trong điều trị và phòng ngừa nhiều bệnh lý.
Những cây thuốc nam chữa sỏi thận trong dân gian

Những cây thuốc nam chữa sỏi thận trong dân gian

SKV - Trong dân gian, từ xưa ông bà ta đã sử dụng nhiều loại cây thuốc nam để trị sỏi thận, được chứng minh mang lại hiệu quả tốt và ít gây tác dụng phụ. Ngày nay, sự quan tâm và tìm kiếm về những bài thuốc nam này ngày càng thu hút nhiều người bệnh vì tính tiện dụng, an toàn và tiết kiệm chi phí.
Bài thuốc từ cây hoa sữa

Bài thuốc từ cây hoa sữa

Cây hoa sữa còn có tên gọi khác là mùa cua, mò cua, mồng cua… Theo y học cổ truyền, cây hoa sữa có vị đắng, tính mát, quy vào phế, can giúp tẩy giun, trị bệnh sán, trị sốt, tiêu chảy, bệnh phong, nấm da, côn trùng đốt…
Món ăn, bài thuốc từ cây bưởi

Món ăn, bài thuốc từ cây bưởi

Hầu hết các bộ phận của cây bưởi đều dùng làm thuốc: lá, hoa, dịch ép múi bưởi, vỏ quả và hạt.
Xem thêm
Kinh nghiệm thuốc nam Nguyễn Kiều trong điều trị các bệnh rối loạn chuyển hóa, các bệnh mạn tính

Kinh nghiệm thuốc nam Nguyễn Kiều trong điều trị các bệnh rối loạn chuyển hóa, các bệnh mạn tính

Sáng 1/12/2023, tại Học viện Y dược học cổ truyền, Hội Nam Y Việt Nam đã tổ chức hội thảo khoa học “Nam dược Thần diệu” với chủ đề: Ứng dụng thuốc nam nói chung và kinh nghiệm thuốc nam Nguyễn Kiều trong điều trị các bệnh rối loạn chuyển hóa, các bệnh mạn
TP.HCM: Hội thảo khoa học “Năng lượng sinh học trong chăm sóc sức khoẻ cộng đồng” lần thứ I – năm 2023

TP.HCM: Hội thảo khoa học “Năng lượng sinh học trong chăm sóc sức khoẻ cộng đồng” lần thứ I – năm 2023

SKV - Ngày 26/11, Chi hội Nam y Đồng Nai phối hợp với Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch đã tổ chức Hội thảo khoa học “Năng lượng sinh học trong chăm sóc sức khoẻ cộng đồng” lần thứ I – năm 2023.
Chi hội Nam y huyện Ba Vì tổ chức Đại hội lần thứ II nhiệm kỳ 2023-2028

Chi hội Nam y huyện Ba Vì tổ chức Đại hội lần thứ II nhiệm kỳ 2023-2028

Ngày 26/9/2023 Chi hội Nam y huyện Ba Vì tổ chức Đại hội lần thứ II nhiệm kỳ 2023-2028 và xây dựng phương hướng nhiệm vụ nhiệm kỳ 2023-2028.
Hội Nam Y Việt Nam: Hội nghị Ban thường vụ lần thứ IV, phát huy trí tuệ, tinh thần để xây dựng Hội vững mạnh

Hội Nam Y Việt Nam: Hội nghị Ban thường vụ lần thứ IV, phát huy trí tuệ, tinh thần để xây dựng Hội vững mạnh

SKV - Sáng 24/9/2023, tại Văn phòng Hội Nam y Việt Nam đã diễn ra Hội nghị Ban thường vụ lần thứ IV
Chi hội Nam y Pháp bảo khỏe đạt nhiều thành tích ấn tượng tại Chương trình Asia Top Brand Awards 2023

Chi hội Nam y Pháp bảo khỏe đạt nhiều thành tích ấn tượng tại Chương trình Asia Top Brand Awards 2023

Ngày 6 tháng 8 năm 2023, tại Hội trường Thống Nhất – Dinh Độc Lập, sự kiện tôn vinh và vinh danh các thương hiệu uy tín hàng đầu tại Châu Á - Asia Top Brand Awards 2023 đã diễn ra, và đáng chú ý, Chi Hội Nam Y Pháp Bảo Khỏe (Hội Nam Y Việt Nam) đã giành được những thành tích ấn tượng tại sự kiện này.
Phiên bản di động