15 bài thuốc từ huyền sâm

Huyền sâm là cây thuốc quý, loài cây thân thảo và sống nhiều năm

Tìm hiểu về huyền sâm

Theo đó, huyền sâm hay được biết đến với tên gọi khác là hắc sâm, đại nguyên sâm,... thường sẽ bị nhiều người nhầm lẫn với loài đẳng sâm Huyền sâm từ lâu đã được người dân biết đến như một vị thuốc quen thuộc. Chúng không chỉ được sử dụng phổ biến trong Y Học Cổ Truyền tại Việt Nam mà cả Trung Quốc cũng dùng trong rất nhiều bài thuốc cổ phương với nhiều công dụng như bồi bổ sức khỏe, làm mát cơ thể, trị mụn nhọt.

Huyền sâm là cây thuốc quý, loài cây thân thảo và sống nhiều năm. Đặc điểm của chúng không khó nhận biết với thân cây vuông cao độ 1,7 - 2,3 m, lá màu tím xanh. Lá mọc đối có cuống hình trứng dài, đầu nhọn vát, rìa lá có răng cưa và màu xanh nhạt. Cây huyền sâm thường ra hoa mùa hè, hoa của chúng tự xếp thành hình chùy tròn, ống tràng hoa hình chén, cánh hình môi, chia làm 5 thùy, màu tím xám dài ngắn. Quả huyền sâm bẻ đôi hình trứng còn hạt nhỏ, đa số có màu đen. Rễ to mập nhưng hơi cong, thường có độ dài từ 10 – 20 cm và phần giữa rễ củ phình lớn, hai đầu củ hơi thon, nói chung mỗi gốc có 4 - 5 củ mọc thành chùm, lúc tươi vỏ màu trắng hoặc vàng nhạt, sau khi chế biến vỏ ngoài màu nâu nhạt bên trong màu đen, mềm dẻo.

Huyền sâm sản xuất ở tỉnh Tứ Xuyên gọi là “Xuyên huyền sâm” hay “Thổ Huyền sâm” thường trồng vào đầu mùa hạ, đến mùa thu sang năm thì thu hoạch. Chủ yếu phân bố ở Đạt Huyện, Ôn Giang, Vạn Huyện, Bồi Lăng.

Huyền sâm sản xuất ở tỉnh Triết Giang thuộc loại Quảng huyền sâm, trồng vào đầu năm thu hoạch vào cuối năm, phân bố ở các huyện Đông Dương, Tiêu cư. Loại này sản xuất ở các tỉnh Sơn Đông, Hồ Bắc, Giang Tây, Thiểm Tây, Quý Châu, Cát Lâm, Liêu Ninh. Ở các tỉnh trên ngoài việc trồng trọt ra, còn có khai thác cây mọc hoang dại.

Huyền sâm mới di thực vào nước ta, trồng ở đồng bằng hay miền núi đều cho năng xuất cao, chất lượng tốt. Ở đồng bằng gieo trồng tháng 10 - 11, ở miền núi tháng 2 - 3. Cây ưa đất pha cát nhiều chất mùn, màu mỡ, thoát nước tốt. Có thể gieo thẳng hoặc trồng bằng mầm non sau khi thu hoạch nhưng thông thường là gieo thẳng. Ngâm hạt với nước ấm, trong 4 giờ, vớt ra để ráo, trộn với đất bột để gieo. Gieo xong tưới nước phủ rơm rạ.

Dưới đây là 15 bài thuốc từ huyền sâm

1-Trị sốt cao, mụn nhọt, mẩn ngứa:

Dùng huyền sâm, sinh địa, kim ngân hoa, liên kiều, bột sừng trâu, mạch môn mỗi vị 12g; đạm trúc diệp 10g; đan sâm 8g; hoàng liên 6g. Sắc uống ngày 1 thang, uống tới khi hết các triệu chứng.

2-Điều trị mất ngủ, người mệt mỏi:

Chuẩn bị nhân sâm, huyền sâm, đan sâm, bạch linh, viễn chí, cát cánh mỗi thứ 20g, đương quy, mạch môn, thiên môn, bá tử nhân, toan táo nhân mỗi thứ 40g, sinh địa 160g. Các vị thuốc tán nhỏ, làm thành viên hoàn bằng hạt bắp, dùng chu sa làm áo bên ngoài. Uống với nước ấm vào lúc đói.

3- cơ thể suy nhược ăn ít do lao phổi, ho sốt:

Huyền sâm 20g, sơn dược 40g, bạch truật 12g, ngưu bàng tử 12g, kê nội kim 8g. Sắc uống.

4- Trị bạch hầu:

Chuẩn bị huyền sâm 20g, sinh địa 16g, mạch môn 12g, cam thảo 4g, bối mẫu 8g, đơn bì 12g, bạch thược 16g, bạc hà 2g, sắc uống.

5- Trị tiểu đường có khát nhiều, táo nhiều:

Chuẩn bị huyền sâm 16g; sinh địa, thiên hoa phấn mỗi vị 20g; mạch môn, tri mẫu mỗi vị 12g, thạch cao 40g; hoàng liên 4g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần. Uống 3-4 tuần lễ, nghỉ 1 tuần rồi uống lại.

6- Trị tiểu đường mà phế:

Chuẩn bị huyền sâm 15g; hoàng cầm, hoàng liên, mần tưới mỗi vị 6g; thương truật 9g; hạnh nhân 4g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần. Uống 3 - 4 tuần lễ, nghỉ 1 tuần rồi uống lại.

7- Trị lao:

bị huyền sâm 480g, cam tùng 180g, tán bột. Luyện với 480g mật ong, trộn đều, bỏ vào hũ, bịt kín, chôn dưới đất 10 ngày xong lấy ra. Lại dùng tro luyện với mật, cho vào cả trong bình, đậy lại, ủ kín thêm 5 ngày nữa, lấy ra đốt cháy, cho người bệnh ngửi

8- viêm họng, viêm amidan, mụn nhọt, lở ngứa:

Dùng huyền sâm, sài đất, thổ phục linh mỗi vị 10 -12g; cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang, uống liền tới khi hết các triệu chứng.

Hỗ trợ người lao phổi: Dùng huyền sâm, sa sâm, mạch môn, sinh địa mỗi vị 12g; thiên môn, a giao, bách bộ mỗi vị 8g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần. Uống 3 - 4 tuần lễ, nghỉ 1 tuần rồi uống lại liệu trình nữa.

9- Trị ho lâu ngày do phế âm hư, huyết hư:

Lấy huyền sâm, đương quy, bạch thược, cát cánh mỗi vị 6g; mạch môn, sinh địa, mỗi vị 8g; bách hợp 10g; thục địa 12g; cam thảo 4g. Dùng dưới dạng thuốc sắc, ngày 1 thang, uống liền 3 - 4 tuần lễ.

11-Trị phát ban:

Dùng huyền sâm 16g, thăng ma 12g, cam thảo 8g. Sắc uống

12-Trị tróc da tay:

Mỗi ngày dùng huyền sâm, sinh địa mỗi thứ 30g. Hãm với nước nóng, uống như trà.

Trị u, nhọt kết thành khối rắn: Lấy huyền sâm, liên kiều mỗi vị 16g; mẫu lệ, hạ khô thảo mỗi vị 12g; bối mẫu 8g. Uống ngày 1 thang, uống liền tới khi hết các triệu chứng.

13-Trị viêm hạch, lao hạch, nhọt vú:

Dùng huyền sâm 20g; nga truật, xạ can, bồ công anh, mộc thông mỗi vị 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống nhiều ngày tới khi các triệu chứng thuyên giảm.

Chữa viêm tắc mạch máu ở chân tay: Huyền sâm 24g, đương quy, cam thảo dây, huyết giác, ngưu tất đều 10g sắc uống.

14-Trị loét miệng:

Dùng huyền sâm 12g; sinh địa, cỏ nhọ nồi mỗi vị 16g; sa sâm, mạch môn, hoàng bá, ngọc trúc mỗi vị 12g; tri mẫu, đan bì mỗi vị 8g; cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần. Uống tới khi các triệu chứng thuyên giảm.

15-Chữa viêm hạch, lao hạch, nổi hạch ở cổ, ở vú và lao màng bụng nổi cục:

Huyền sâm 20g, nghệ đen, rễ quạt, bồ công anh, mộc thông đều 10g, sắc uống.

Lưu ý khi dùng huyền sâm

Do huyền sâm có tính mát, nên khi uống thuốc kiêng các thức ăn đắng, lạnh như mướp đắng, ốc hến,… Đồng thời không dùng cho người tiêu hóa kém, thường lạnh bụng tiêu chảy.

Vị thuốc này không được dùng chung với các loại dược liệu như can khương, đại táo, hoàng kỳ và lê lô.

Huyền sâm có thể gây ra một số tác dụng phụ khi dùng như nôn mửa, tiêu chảy, giảm nhịp tim, chán ăn, buồn nôn,...đặc biệt không dùng nếu bệnh nhân có dùng thuốc trị tiểu đường, thuốc ức chế beta, thuốc chống loạn nhịp,…