Cảo bản: Dược liệu quý chữa được nhiều chứng bệnh
Cây và hoa cảo bản (nguồn internet) |
Cảo bản là một vị thuốc tương đối thông dụng trong đông y. Vì gốc cây như gốc lúa (cảo - lúa, bản - gốc) do đó có tên cảo bản. Trên thị trường có 2 loại cảo bản:
- Bắc cảo bản. Rhizoma et Radix Ligustici jeholensis còn gọi là hương cảo bản là thân rễ và rễ của cây liêu cảo bản Ligusticum jeholense Nak. et Kitaga (Cnidium jeholense Nak. et Kitaga), thuộc họ Hoa tán Apiaceae (Umbelliferae).
- Tây khung cảo bản - Rhizoma et Radix Ligustici sinensis - còn gọi là tây khung là thân và rễ của cảo bản hay tây khung Ligusticum sinense Oliv., cũng thuộc họ Hoa tán Apiaceae (Umbelliferae).
Ở nước ta, các lương y thường không để ý phân biệt và chỉ dùng chung với tên cảo bản vì cho đến nay ở nước ta chưa trồng và khai thác cảo bản.
A. Mô tả cây
Cây liêu Cảo bản (Ligusticum jeholense) là một cây sống lâu năm, cao 0,15-0,6m thân rễ ngắn, toàn cây rất thơm, thân mọc thẳng đứng, phía dưới có đường kính 3-5mm, thường có màu tím. Lá 2 lần kép lông chim mép có răng cưa, cuống lá phát triển thành bẹ ôm lấy thân. Cụm hoa hình tán kép 6-19 cuống tán, dài ngắn không đều, tán nhỏ mang chừng 20 hoa nhỏ màu trắng. Quả gồm 2 phân quả dính nhau, hình thoi, dài chừng 5mm trên mỗi phân quả có 5 sống dọc, mặt tiếp giáp phẳng.
Cây tây khung (Ligusticum sinense) cũng là một cây sống lâu năm. Lá mọc so le 2-3 lần xẻ lông chim kép, cuống lá dài 9-12cm phía dưới ôm lấy thân cây. Cụm hoa hình tán kép, mỗi tán 16-20 cuống, mỗi tán nhỏ mang nhiều hoa nhỏ màu trắng. Quả cũng gồm 2 phân quả mỗi phân quả cũng có 5 sống chạy dọc, nhưng giữa sống của quả tây khung có tới 3 ống tinh dầu, trong khi đó quả liêu cảo bản chỉ có một ống tinh dầu.
B. Phân bố, thu hái và chế biến
Hiện nay ta còn phải nhập của Trung Quốc. Tại Trung Quốc, liêu cảo bản chủ sản ở Hà Bắc, rồi đến Sơn Tây, Liêu Ninh, Cát Lâm, Nội Mông. Loại này vừa dùng trong nước, vừa để xuất khẩu một ít.
Vào các tháng 4-10 đào lấy rễ và thân rễ, cắt bỏ phần trên mặt đất, rửa sạch đất cát, phơi khô.
Rễ và cây Cảo bản (nguồn internet) |
C. Thành phần hóa học
Trong cảo bản của Trung Quốc chỉ mới biết có chứa tinh dầu, các thành phần khác chưa thấy tài liệu nghiên cứu.
Trong một loại cảo bản của Nhật Bản có tên khoa học là Northsmymium japonicum Miq. Cùng họ Hoa tán Apiaceae (Umbelliferae), người ta đã thấy có chừng 1,3% tinh dầu; trong tinh dầu thành phần chủ yếu là nothosmyrnola 2-4 (CHO),CH3-CH=CH-CH3 chất dimetoxyalylbenzola và một lượng nhỏ axit panmitic.
D. Công dụng và liều dùng
Tính chất cảo bản theo các tài liệu cổ như sau: Vị cay, ôn, không độc, có năng lực tán phong, hàn, thấp tà, chữa chứng nhức óc, là thuốc khu phong, táo thấp, chữa ung nhọt, thường dùng chữa chứng âm hộ lạnh, sưng đau nhức, nhức đầu, còn dùng gội đầu cho sạch gầu. Ngày dùng 3 đến 6g dước dạng thuốc sắc; Dùng ngoài không có liều lượng nhất định.
Đơn thuốc có Cảo bản dùng trong đông y:
Chữa trẻ con ghẻ lở, chốc đầu: Sắc nước cảo bản dùng tắm và giặt quần áo.
Chữa nhiều gầu: Cảo bản, bạch chỉ hai vị bằng nhau tán nhỏ đem sát vào đầu, sáng hôm sau gội đầu, thì chóng hết gầu.
Chữa nhức đầu, thiên đầu thống: Cảo bản 6g, xuyên khung 3g, phòng phong 5g, bạch chỉ 3g, tế tân 2g, cam thảo 3g, nước 600ml, sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày, sau khi ăn cơm xong, uống lúc còn nóng.
Tin liên quan
Khế Rừng: Dược liệu quý chữa được nhiều chứng bệnh
23:14 | 24/04/2024 Y học cổ truyền
Liên Kiều- Nguồn Dược liệu quý trong Đông Y
18:11 | 25/03/2024 Y học cổ truyền
Cây dạ cẩm: Dược liệu quý chữa dạ dày
22:06 | 11/01/2024 Sức khỏe
Cùng chuyên mục
Xây dựng danh mục bài thuốc cổ truyền miễn thử lâm sàng
06:57 | 27/04/2024 Y học cổ truyền
Chữa viêm loét dạ dày từ thảo dược thiên nhiên
07:08 | 26/04/2024 Y học cổ truyền
Kết hợp y học hiện đại với y học cổ truyền trong điều trị bệnh lý về lao, phổi
15:53 | 25/04/2024 Y học cổ truyền
18 bài thuốc hữu ích từ cây chi tử
06:51 | 24/04/2024 Y học cổ truyền
Những bài thuốc từ dược liệu hoàng kỳ
18:00 | 22/04/2024 Y học cổ truyền
Vị thuốc từ hoa mào gà
07:09 | 20/04/2024 Y học cổ truyền
Các tin khác
Mật ong - phương thuốc vừa thơm vừa ngọt
10:24 | 19/04/2024 Y học cổ truyền
Điều trị say nóng say nắng theo y học cổ truyền
07:00 | 19/04/2024 Y học cổ truyền
Lương y Cao Thanh Thanh Tâm và phương pháp chữa bệnh cứu người bí ẩn diệu kỳ
08:03 | 17/04/2024 Y học cổ truyền
Bộ Y tế rà soát khó khăn, vướng mắc trong hoạt động xuất khẩu dược liệu
13:20 | 16/04/2024 Y học cổ truyền
Thảo luận, trao đổi các nghiên cứu về cây dược liệu và hợp chất thiên nhiên
22:54 | 15/04/2024 Y học cổ truyền
Cách tự bấm huyệt chữa bệnh tại nhà
07:00 | 15/04/2024 Y học cổ truyền
Ngủ ngon nhờ bí quyết từ 5 cây thuốc quen thuộc
14:00 | 14/04/2024 Y học cổ truyền
Những công dụng của phương pháp bấm huyệt
00:00 | 13/04/2024 Y học cổ truyền
Thủ tướng yêu cầu tháo gỡ khó khăn cho hoạt động xuất khẩu dược liệu
07:30 | 11/04/2024 Y học cổ truyền
Bài thuốc dân gian chữa bệnh từ lá cây vọng cách
07:00 | 10/04/2024 Y học cổ truyền
Chi hội Nam Y An Giang (Hội Nam Y Việt Nam) cấp phát nước miễn phí cho người dân tỉnh Tiền Giang
1 ngày trước Hoạt động hội
Chi Hội Nam Y Pháp Bảo Khỏe tổ chức thành công Đại hội đại biểu lần thứ nhất nhiệm kỳ 2024 – 2029
3 ngày trước Hoạt động hội
Hội Nam Y Việt Nam: Dâng hương tưởng nhớ Danh y Tuệ Tĩnh- Một Thiền sư, một nhân cách lớn
25-03-2024 07:55 Hoạt động hội
Hội Nam y Việt Nam Tổng kết Công tác Hội năm 2023 và Triển khai nhiệm vụ năm 2024 khu vực phía Nam
02-03-2024 08:38 Hoạt động hội
Hội Nam y Việt Nam tổ chức Hội nghị Tổng kết Công tác Hội năm 2023 và Triển khai nhiệm vụ công tác năm 2024 khu vực phía Bắc
01-03-2024 06:00 Hoạt động hội