Cách sử dụng dược liệu cúc bách nhật trong các bài thuốc chữa bệnh

17:16 | 20/02/2025 Y học cổ truyền Theo dõi Tạp chí Sức khỏe Việt trên

Cúc bách nhật còn có tên gọi khác là bách nhật bạch, nở ngày, thiên kim hồng, hoa bi, bách nhật hồng, bạch nhật, thiên nhật hồng…Cúc bách nhật là dược liệu có vị ngọt, tính bình giúp hạ huyết áp, trị tiêu lỏng ở trẻ em, giảm ho, chữa hen suyễn. Vị thuốc này thường được sử dụng theo hình thức sắc uống độc vị hoặc phối hợp với các thảo dược khác

Cúc bách nhật

Cúc Bách nhật là cây thảo, mọc hàng năm, có chiều cao trung bình từ 20 – 60cm, có lông mềm áp sát. Thân cây mọc đứng, phình lên ở các mấu.

Lá mọc đối, có cuống ngắn, hình bầu dục, gốc tròn hoặc hình tim, đầu nhọn, dài 4 – 7cm, rộng 2-3cm, mặt trên xanh lục sẫm, có ít lông, mặt dưới nhạt phủ lông mềm màu trắng nhạt, dày hơn ở lá non; cuống lá dài 1-2cm.

Cụm hoa mọc ở ngọn thân thành màu đỏ tía hoặc hồng tím, có 2 lá tiêu giảm ở gốc; lấ bấc thuôn nhọn, khô xác, lá bấc con ép vào hoa; hoa nhiều; đài hoa có 5 răng họp thành ống; nhị 5; bầu hình trứng.

Qủa có vỏ mỏng như màng; hạt hình trứng màu nâu đỏ, nhẵn bóng.

Mùa hoa: tháng 7-12.

Phân bố, sinh thái

Gomphrena L. là 1 chi lớn, gồm 1 số loài phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Mỹ và châu Úc. Ở Việt Nam có 2 loài, loài lớn hơn là loài đươc trồng làm cảnh.

Cúc bách nhật có nhiều giống, phân biệt với nhau bằng màu sắc và độ lớn của cụm hoa. Cây sống 1 năm, ưa sáng và có thể thích nghi với nhiều loại đất. Cây mọc từ hạt, sau 2-2,5 tháng bắt đầu có hoa; nhiều hạt, phát tán gần. Để làm cảnh có thể trồng 2 vụ trong 1 năm.

Bộ phận dùng: Cụm hoa, cành và lá.

Hoạt chất: Hai saponin có trong cây đã được chứng minh là các chất ức chế sự hình thành IL-6 cần thiết cho điều trị viêm khớp, nhiễm trùng, ung thư, phản ứng viêm, loãng xương.

Thu hái, sơ chế: Hoa được thu hoặc vào mùa Hạ hoặc mùa Thu. Bông hoa được hái mang về rửa sạch, phơi hoặc sấy cho đến khi khô hẳn.

Cách sử dụng cây cúc bách nhật trong các bài thuốc chữa bệnh

Cúc Bách nhật là cây thảo, mọc hàng năm

Công dụng của Cúc bách nhật

Tính vị: vị ngọt, tính bình.

Quy kinh: Chưa có tài liệu ghi nhận về thông tin này.

Tác dụng dược lý của: dược liệu có công dụng làm mát tạng can, tán ứ, giảm ho, hạ áp, làm sáng mắt, bình suyễn.

Theo Đông y, cụm hoa có vị ngọt nhạt, hơi chát, tính bình, không độc, có tác dụng bình suyễn, khu đàm, chỉ khái, tiêu viêm, bình can, minh mục.

Cụm hoa hoặc toàn cây dùng để chữa hen phế quản, viêm khí phế quản cấp và mạn tính, ho, ho gà, ho ra máu, ho lao, đau mắt, đau đầu, trẻ em khóc đêm, bụng trướng đau, đầy hơi, tiểu tiện khó.

Liều dùng hàng ngày: Người lớn 8-16g. Trẻ em 5-10 tuổi dùng 4 – 8g. Dùng toàn cây cho người lớn với liều 20-30g.

Dùng ngoài, Cúc bách nhật có thể để tươi giã đắp, nấu nước xông hoặc tắm rửa để trị chấn thương bầm giập, bệnh ngoài da.

Cây có nhiều giống, phân biệt với nhau bằng màu sắc và độ lớn của cụm hoa

Bài thuốc chữa bệnh từ cây cúc bách nhật

Điều trị bệnh hen phế quản: Tỳ bà diệp, cúc bách nhật và lá một hoa mỗi vị 6g, nhót 10g. Sắc thuốc chia 2 lần uống vào buổi sáng và buổi tối. Hoặc có thể tán tất cả thành bột, mỗi lần lấy 1,5 – 3g pha với nước ấm uống x 2 – 3 lần trong ngày.

Chữa bệnh đau mắt đỏ: Cúc hoa và tang diệp mỗi vị 15g, hoa cúc bách nhật 10g. Đun sôi kỹ lấy nước chia uống 2 lần thay trà.

Cải thiện thị lực: Chuẩn bị cỏ nhọ nồi, hoa cúc bách nhật, chử thực tử mỗi vị 10g, quốc lão 15g. Các vị trên gộp lại sắc uống.

Tăng huyết áp: hoa cúc bách nhật 15 g, hạ khô thảo 30 g, cúc hoa 15 g, mạch môn 10 g, thạch hộc 10 g, tang diệp 10 g, sắc uống.

Điều trị đau đầu do bị phong hỏa: Dùng hoa cúc bách nhật, dây móc câu và cương tàm mỗi vị 6g, cúc hoa 10g. Sắc thuốc mỗi ngày 1 thang chia làm 2 lần dùng.

Điều trị bệnh viêm đại trạng thể lỏng ở giai đoạn mãn tính: Lấy 15g hoa cúc bách nhật, 10g ngũ trảo và 30g câu cốt diệp. Sắc uống

Điều trị ho cho các trường hợp bị ngoại cảm phong nhiệt: Dùng 20g hoa cúc bách nhật phối hợp với 30g nhót tây (tỳ bà diệp), 10g bạc hà. Sắc thuốc với 5 cốc nước lớn cho cạn còn 3 cốc. Chia đều ra uống vào các buổi sáng, trưa, tối. Nên uống khi thuốc sắc còn ấm để xoa dịu cơn ho và tình trạng kích ứng trong cổ họng.

Điều trị bệnh hen suyễn hoặc viêm phế quản: Dùng 10 bông hoa cúc bách nhật tươi ( tương đương 15-20 g hoa khô). Sắc lấy nước đặc uống.

Hoặc có thể kết hợp 20 bông hoa cúc bách nhật tươi với 5 lá ba diệp. Sắc uống

Hoặc dùng sắc hoa cúc bách nhật với kim tiền thảo lấy nước chia uống 3 lần. Liều dùng mỗi vị là 30g.

Hoặc dùng 6g hoa và 9g rễ cúc bách nhật nấu kỹ. Gạn nước uống

Hoặc chuẩn bị 15g hoa cúc bách nhật, nga bất thực thảo và cam thảo dây mỗi vị 30g. Dùng thuốc theo hình thức sắc uống.

Hoặc mỗi ngày sắc uống 1 thang thuốc bao gồm các vị: Cúc bách nhật, tỳ bà diệp, hạnh nhân mỗi thứ 10g, ma hoàng sao 6g.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây cúc bách nhật

Điều trị bệnh kiết lỵ: Lấy 10 bông hoa cúc bách nhật sắc kỹ. Khi uống hòa thêm một chút rượu vang vào trong thuốc sắc.

Hoặc kết hợp các vị trần bì, hoa cúc bách nhật mỗi thứ 15g, thược dược 20g, mộc hương 6g. Sắc uống đều đặn 1 thang mỗi ngày.

Điều trị tiểu tiện không thông: Chuẩn bị 9g bông cúc bách nhật, sắc dược liệu theo liều lượng như trên uống làm 3 lần trong ngày

Chữa khóc dạ đề cho trẻ em: Chuẩn bị 5 bông cúc bách nhật tươi, 3 cái xác ve sầu (thuyền thoái), 3g cúc hoa. Sắc thuốc cho bé uống

Điều trị chướng bụng ở trẻ em: Dùng 6 – 9g dược liệu khô sắc uống.

Hoặc kết hợp 6g lai phục tử với 5g bông cúc bách nhật. Sắc thuốc cho trẻ uống mỗi ngày 1 thang.

Chữa chứng kinh phong cho trẻ em: Dùng 10 hoa cúc bách nhật, 7 con cào cào (phơi khô) đem sắc cả hai vị đã chuẩn bị. Gạn nước cho bé uống. Nếu không có cào cào thì có thể thay thế bằng 6g dược liệu sắc uống độc vị.

Điều trị tiêu chảy, đi ngoài phân lỏng ở trẻ em: Dùng bạch truật, cát căn (sao vàng), bạch linh mỗi vị 12g, bông cúc bách nhật 6g, hạt mã đề 10g. Sắc lấy nước cho bé dùng

Điều trị viêm loét ngoài da: Chuẩn bị 15 – 30g cúc bách nhật. Dùng dược liệu nấu nước rửa vùng da bị bệnh hoặc sắc uống.

Điều trị bệnh ho gà: Lấy 19g hoa cúc bách nhật bỏ vào ấm sắc chung với 15g nga bất thực thảo. Thuốc sắc xong gạn ra, thêm một chút đường phèn vào, hòa tan, chia uống 3 lần.

Hoặc: Chuẩn bị bạch cương tàm, câu đằng và hoa cúc bách nhật mỗi vị 10g, bối mẫu 6g, bách bộ (sao vàng) 6g. Tất cả sắc chung uống mỗi ngày 1 thang cho đến khi hết ho.

Hoặc: Chuẩn bị lá húng chanh và cúc bách nhật mỗi vị 6g, đu đủ 4g, trần bì ( vỏ quýt ) 5g. Sắc thuốc lấy 150ml nước. Chia uống 3 lần liên tục 1 tuần liền để cải thiện các triệu chứng bệnh.

Lưu ý: Không dùng cúc bách nhật cho:

Người bị huyết áp thấp

Đối tượng bị dị ứng với một trong các thành phần của cúc bách nhật

Thúy Hà (t/h)

https://suckhoeviet.org.vn

Tags:

Tin liên quan

10 loại thảo dược giúp an thần, giảm căng thẳng theo y học cổ truyền

08:00 | 07/12/2025 Y học cổ truyền

Trong cuộc sống hiện đại, áp lực công việc và nhịp sống nhanh khiến nhiều người rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu kéo dài. Y học cổ truyền Việt Nam vốn có kho tàng phong phú các vị thuốc Nam có tác dụng an thần, dưỡng tâm, giúp cân bằng tinh thần. Dưới đây là một số dược liệu thường dùng, cùng phân tích và cách áp dụng trong đời sống.

Đề xuất phân cấp giải quyết một số thủ tục hành chính lĩnh vực dược

21:26 | 22/08/2025 Thông tin đa chiều

Bộ Y tế đang dự thảo Thông tư quy định việc phân cấp thực hiện một số nhiệm vụ và giải quyết một số thủ tục hành chính (TTHC) trong lĩnh vực dược thuộc thẩm quyền của Bộ Y tế.

Cúc tần: Loài cây dân dã với công dụng "vàng" trong Y học cổ truyền

09:01 | 25/08/2025 Y học cổ truyền

Trong kho tàng dược liệu quý của Việt Nam, có những loài cây mọc hoang dại, quen thuộc ở các bờ rào, lề đường lại ẩn chứa những công dụng chữa bệnh tuyệt vời. Cúc tần (tên khoa học: Pluchea indica) là một trong số đó - một vị thuốc Nam được ví như "thần dược" cho các bệnh xương khớp và hô hấp.

Cùng chuyên mục

Bài thuốc dân gian từ cốt khí củ

10:02 | 15/12/2025 Y học cổ truyền

Cây cốt khí hay còn gọi là hổ trượng căn, điền thất, hoạt huyết đan, ban trượng căn…có vị đắng, tính ấm. Cây cốt khí thường mọc hoang ở các vùng đồi núi nước ta, rễ củ của loại cây này có khả năng kháng khuẩn, kháng virus, chống u xơ, chống huyết khối. Thường được dùng để chữa phong thấp, chấn thương, huyết áp, viêm gan, điều hoà kinh nguyệt,… Dưới đây là những bài thuốc dân gian từ cốt khí củ để bà con tham khảo.

Lá lốt - Vị thuốc dân gian giúp giảm đau xương khớp hiệu quả

07:00 | 15/12/2025 Y học cổ truyền

Lá lốt là loại thảo dược gần gũi, dễ sử dụng và mang lại nhiều lợi ích cho hệ xương khớp nhờ khả năng chống viêm, giảm đau, tán hàn và hoạt huyết. Khi được dùng đúng cách, lá lốt có thể trở thành giải pháp tự nhiên giúp nhiều người giảm bớt đau nhức và cải thiện chất lượng cuộc sống, đặc biệt trong những ngày thời tiết lạnh ẩm.

Hội đông Y Việt Nam: Lương y Hoàng Nguyên Cát và những bài thuốc quý của Thái Y viện triều Nguyễn

18:00 | 12/12/2025 Thông tin đa chiều

SKV - Ngày 11-12 tại Hà Nội, Hội Đông y Việt Nam tổ chức Hội nghị khoa học toàn quốc “Về thân thế, sự nghiệp của Lương y Hoàng Nguyên Cát và những bài thuốc quý, hiệu quả cao chăm sóc sức khỏe Vua Minh Mạng của Thái Y viện triều Nguyễn”.

Kỳ 3: Công dụng và các bài thuốc từ cây cúc tần

08:37 | 10/12/2025 Y tế 24h

Trong y học cổ truyền, cúc tần được xem là một trong những vị thuốc có giá trị bởi đặc tính mát, vị đắng nhẹ, quy kinh vào phế và thận. Với khả năng thanh nhiệt, tiêu viêm, lợi tiểu, hoạt huyết và giảm đau, loài cây này xuất hiện trong nhiều bài thuốc dân gian dùng để chữa cảm sốt, đau nhức xương khớp, viêm phế quản hay các chứng bệnh do phong hàn gây nên. Y học hiện đại cũng đã có những nghiên cứu bước đầu chứng minh một số tác dụng sinh học của tinh dầu cúc tần, củng cố thêm giá trị của loài cây này trong điều trị hỗ trợ.

Bạn có biết: Lợi ích sức khỏe và bài thuốc từ quả trám

08:00 | 10/12/2025 Y học cổ truyền

Trám là một loại quả nhỏ nhưng giàu giá trị dinh dưỡng và công dụng y học cổ truyền. Từ lâu, trám đã được dùng trong ẩm thực và làm thuốc, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Kỳ 2 – Thành phần hóa học và cách thức khai thác dược liệu cây cúc tần

16:12 | 09/12/2025 Y học cổ truyền

Cúc tần không chỉ là loài cây quen thuộc trong đời sống dân gian mà còn là một trong những dược liệu được sử dụng phổ biến trong Đông y nhờ thành phần hoạt chất phong phú. Chính sự đa dạng này đã tạo nên giá trị y học của cúc tần và khiến loài cây này trở thành nguồn dược liệu dễ khai thác, đáp ứng nhiều mục đích chăm sóc sức khỏe.

Các tin khác

Kỳ 1: Đặc điểm sinh học của cây cúc tần

09:40 | 08/12/2025 Y học cổ truyền

Cây cúc tần, còn được gọi bằng nhiều tên khác nhau như đại ngải, băng phiến ngải, đại bi, từ bi hay lức ấn, là một loài cây thuộc họ Cúc (Asteraceae). Từ lâu, cúc tần đã quen thuộc với người dân ở nhiều vùng quê Việt Nam nhờ đặc tính dễ trồng, mọc khỏe và có mùi thơm dịu từ tinh dầu. Xét về nguồn gốc, loài cây này được cho là xuất phát từ khu vực Malaysia và Ấn Độ, sau đó lan rộng sang nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam.

Rau củ mùa đông: Những “vị thuốc” quen thuộc giúp bồi bổ và tăng cường sức khỏe

08:00 | 06/12/2025 Khỏe - Đẹp

Mùa đông là thời điểm cơ thể dễ suy giảm sức đề kháng, khô da, nhiễm lạnh và rối loạn tiêu hóa. Tuy nhiên, thiên nhiên cũng ưu ái ban tặng nhiều loại rau củ đặc trưng cho mùa này, vừa giàu dinh dưỡng theo y học hiện đại, vừa có giá trị như “vị thuốc” theo y học cổ truyền. Dưới đây là những loại rau củ phổ biến trong mùa đông và lợi ích sức khỏe nổi bật.

Bài 3: Những lưu ý khi dùng dây gắm chữa bệnh

14:42 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Dây gắm là một trong những dược liệu quen thuộc trong y học cổ truyền, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, phong tê thấp, đau nhức mạn tính… Nhờ đặc tính thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, dây gắm được nhiều người tin dùng như một giải pháp tự nhiên, lành tính. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả điều trị tốt và đảm bảo an toàn cho sức khỏe, người bệnh cần nắm rõ những lưu ý quan trọng khi sử dụng loại thảo dược này.

Bài 2: Một số bài thuốc Đông y từ cây gắm phổ biến

14:41 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Từ những thông tin trên, chúng ta có thể thấy được cây gắm đối với sức khỏe của chúng ta là vô cùng có lợi. Dưới đây là một vài bài thuốc phổ biến từ cây gắm cho một vài loại bệnh lý điển hình, tuy nhiên, các bài thuốc chỉ mang tính chất tham khảo, việc sử dụng cần có chỉ định của bác sĩ.

Bài 1: Những lợi ích tuyệt vời của cây gắm

11:09 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Cây gắm là một loại cây mọc khá nhiều ở Việt Nam. Không đơn thuần chỉ là một loại thực vật, cây gắm còn được biết đến là một loại dược liệu có hiệu quả điều trị nhiều căn bệnh khác nhau. Đó cũng là lý do vì sao cây gắm có mặt trong nhiều bài thuốc Đông y từ xưa đến nay.

Bài 3: Những lưu ý khi dùng cây chìa vôi làm thuốc chữa bệnh thoát vị đĩa đệm

09:42 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Trong quá trình áp dụng các bài thuốc từ cây chìa vôi để hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm, người bệnh cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng để đảm bảo hiệu quả và tránh những tác dụng không mong muốn. Việc sử dụng dược liệu tự nhiên tuy an toàn nhưng vẫn đòi hỏi sự cẩn trọng, đặc biệt khi người bệnh đang trong giai đoạn đau nặng hoặc có bệnh lý nền phức tạp.

Bài 2: Có thể dùng cây chìa vôi chữa thoát vị đĩa đệm theo các cách sau

09:14 | 04/12/2025 Y học cổ truyền

Dược liệu cây chìa vôi khi được dùng đúng cách sẽ tác động trực tiếp đến phần đĩa đệm đang bị tổn thương, hỗ trợ quá trình hồi phục từ bên trong. Khi đi vào cơ thể, các hoạt chất có trong dược liệu giúp tăng độ bền thành mạch, giảm co cứng cơ, từ đó bổ sung dưỡng chất cho vùng đĩa đệm bị tổn thương và cải thiện lưu thông khí huyết. Nhờ những tác động này, cơn đau do thoát vị đĩa đệm được giảm thiểu dần theo thời gian.

Kỳ 2: Công dụng – cách dùng và các bài thuốc từ cây bầu đất tím

09:22 | 03/12/2025 Y học cổ truyền

Tiếp nối những đặc điểm chung đã giới thiệu ở kỳ 1, kỳ này tập trung vào công dụng, cách dùng và các bài thuốc dân gian có sử dụng cây bầu đất tím. Từ lâu, đây không chỉ là loại rau quen thuộc mà còn là vị thuốc gần gũi, được người dân nhiều vùng miền sử dụng để hỗ trợ điều trị các chứng bệnh thông thường.

Bài thuốc dân gian đơn giản, dễ thực hiện để chăm sóc sức khỏe mùa đông

18:18 | 02/12/2025 Thông tin đa chiều

Mùa đông là thời điểm cơ thể dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết lạnh giá, khô hanh và các bệnh liên quan đến đường hô hấp, da và hệ miễn dịch. Từ xa xưa, ông cha ta đã sử dụng các bài thuốc dân gian để phòng và trị bệnh một cách hiệu quả. Bài viết này sẽ giới thiệu những bài thuốc dân gian đơn giản, dễ thực hiện nhưng mang lại hiệu quả cao trong việc chăm sóc sức khỏe mùa đông.

Các loại thảo dược tăng cường đề kháng và lợi ích sức khỏe vượt trội

18:18 | 02/12/2025 Thông tin đa chiều

Trong cuộc sống hiện đại, việc chăm sóc sức khỏe ngày càng trở thành ưu tiên hàng đầu. Một trong những cách hiệu quả và bền vững để bảo vệ cơ thể chính là sử dụng các loại thảo dược thiên nhiên, vốn đã được chứng minh có khả năng tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe tổng thể. Dưới đây là những loại thảo dược nổi bật, được nhiều người tin dùng nhờ vào công dụng vượt trội của chúng.

Xem thêm

Hoạt động hội

Hội Nam Y Việt Nam và hành trình lan tỏa yêu thương đến 250 hộ đồng bào Rục ở Kim Phú (Quảng Trị)

1 ngày trước Hoạt động hội

Trong hai ngày 12 và 13/12/2025, Hội Nam Y Việt Nam đã thực hiện một hành trình thiện nguyện đặc biệt, mang theo khoảng 20 tấn hàng hóa với tổng trị giá hơn 500 triệu đồng đến với đồng bào Rục tại xã Kim Phú, tỉnh Quảng Trị.

Diễn đàn quốc tế Lạc Bệnh Học lần thứ 21: Hội Nam Y Việt Nam làm cầu nối đưa Lạc Bệnh Học vươn tầm thế giới

23-11-2025 07:00 Tin tức

TTND. GS. TS. Trương Việt Bình khẳng định, Hội Nam Y Việt Nam sẽ tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế, đặc biệt với các cơ sở nghiên cứu hàng đầu của Trung Quốc và nhiều quốc gia khác, nhằm đưa Lạc bệnh học cũng như y học cổ truyền Việt Nam lên tầm cao mới.

Hội thảo khoa học “Sức khỏe não bộ: Phòng ngừa suy giảm và tăng cường trí nhớ” - Cùng hành động và chăm sóc sức khỏe cộng đồng

09-11-2025 17:00 Hoạt động hội

Ngày 9/11, tại Khu Du lịch Ao Vua (Hà Nội), hơn 200 đại biểu, chuyên gia, bác sĩ đầu ngành trong lĩnh vực y học hiện đại và y học cổ truyền đã tham dự Hội thảo khoa học “Sức khỏe não bộ: Phòng ngừa suy giảm và tăng cường trí nhớ”.

Chi hội Nam y Trà Vinh tổ chức thành công đại hội đại biểu lần thứ II, nhiệm kỳ 2025-2030

04-11-2025 10:14 Hoạt động hội

SKV - Vĩnh Long, ngày 3/11/2025 – Trong không khí hân hoan và trang trọng, Chi Hội Nam Y Trà Vinh trực thuộc Hội Nam Y Việt Nam đã long trọng tổ chức Đại hội Đại biểu lần thứ II, nhiệm kỳ 2025 – 2030, đánh dấu bước phát triển mới sau 5 năm hoạt động tích cực, hiệu quả trong công tác khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Chi hội Nam y tỉnh An Giang lan tỏa yêu thương – trao gửi niềm tin tới người dân khó khăn khóm Long Thạnh

17-10-2025 21:58 Hoạt động hội

Thực hiện kế hoạch công tác thường niên quý III năm 2025, Chi Hội Nam y tỉnh An Giang đã tổ chức chương trình thiện nguyện ý nghĩa tại khóm Long Thạnh, phường Long Phú, tỉnh An Giang.