Cây cẩu tích: Công dụng và cách dùng trong y học cổ truyền

00:20 | 04/05/2025 Y học cổ truyền Theo dõi Tạp chí Sức khỏe Việt trên

Trong kho tàng dược liệu phong phú của Đông y, cây cẩu tích (hay còn gọi là cây lông cu li, cây lông culi) là một loại thảo dược quen thuộc, được sử dụng từ lâu đời để chữa nhiều chứng bệnh liên quan đến xương khớp và thận. Với hình dáng đặc trưng và bộ phận được sử dụng chính là lông của rễ cây, cẩu tích không chỉ có giá trị về mặt y học mà còn mang trong mình những câu chuyện dân gian thú vị.

Cây cẩu tích: Công dụng và cách dùng trong y học cổ truyền

Cây cẩu túc

1. Giới thiệu về cây cẩu tích

Tên gọi khác:

Cẩu tích

Lông cu li

Kim mao cẩu tích (tên thuốc Đông y)

Drynaria fortunei (tên khoa học)

Đặc điểm thực vật:

Cây cẩu tích thuộc họ Dương xỉ (Polypodiaceae), là loại cây ưa ẩm, thường mọc hoang ở các vùng núi cao, râm mát, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Hòa Bình.

Cây có thân rễ mọc bò, phủ nhiều lông màu nâu vàng giống như lông chó con – đây chính là lý do có tên gọi là "cẩu tích". Lá cây có hai loại: lá bất thụ (to, không sinh sản), và lá hữu thụ (nhỏ hơn, mang túi bào tử ở mặt dưới).

2. Bộ phận dùng và cách sơ chế

Bộ phận dùng: Thân rễ của cây cẩu tích, có phủ nhiều lông tơ màu vàng nâu.

Tên dược liệu trong Đông y: Kim mao cẩu tích.

Cách chế biến:

Đào thân rễ cây về, rửa sạch, cạo bỏ phần lông bên ngoài nếu muốn giảm tính kích ứng.

Thái lát mỏng, phơi khô.

Có thể tẩm rượu hoặc sao vàng để tăng tác dụng trong điều trị.

3. Thành phần hóa học

Theo các nghiên cứu hiện đại, thân rễ cây cẩu tích chứa các hợp chất quan trọng như:

Flavonoid

Triterpenoid

Tinh dầu

Chất nhầy

Các hợp chất phenolic

Những thành phần này có đặc tính kháng viêm, giảm đau, hỗ trợ tuần hoàn máu và tăng cường chức năng xương khớp.

4. Công dụng của cây cẩu tích

Theo y học cổ truyền:

Cẩu tích có vị đắng, ngọt, tính ôn, quy vào hai kinh Can và Thận. Chủ yếu được sử dụng để:

Bổ thận, mạnh gân cốt

Trị đau lưng, mỏi gối, tê thấp

Điều trị tiểu tiện không tự chủ, di tinh

Cầm máu trong một số trường hợp

Một số bài thuốc cổ truyền:

Chữa đau lưng, nhức mỏi khớp gối:

Cẩu tích 12g, tục đoạn 10g, ngưu tất 10g, đỗ trọng 10g.

Sắc với 800ml nước còn 300ml, chia 2 lần uống trong ngày.

Chữa tiểu tiện nhiều lần, són tiểu ở người cao tuổi:

Cẩu tích 12g, kim anh tử 10g, ích trí nhân 8g, phục linh 10g.

Sắc uống hàng ngày.

Chữa di tinh, mộng tinh ở nam giới:

Cẩu tích 10g, long cốt 10g, mẫu lệ 10g, liên nhục 8g.

Sắc uống ngày 1 thang.

5. Cách dùng cây cẩu tích

Cách phổ biến:

Dạng sắc uống: Dùng khô, sắc chung với các vị thuốc khác theo chỉ định của thầy thuốc Đông y.

Dạng ngâm rượu: Thân rễ cẩu tích khô có thể ngâm rượu để xoa bóp hoặc uống hỗ trợ trị đau nhức.

Dạng tán bột: Một số bài thuốc dùng cẩu tích tán nhỏ thành bột, trộn với mật hoặc làm thành viên.

6. Lưu ý khi sử dụng cây cẩu tích

Không nên dùng cho phụ nữ có thai, người âm hư hỏa vượng.

Người đang bị táo bón, nóng trong người cần thận trọng khi dùng vì cẩu tích có tính ôn.

Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng, nhất là khi kết hợp với các loại thuốc khác.

Không nên dùng liều cao kéo dài vì có thể gây khô miệng, nóng trong.

7. Cẩu tích trong nghiên cứu hiện đại

Một số nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy, chiết xuất từ cây cẩu tích có thể giúp:

Bảo vệ sụn khớp, kích thích tái tạo mô xương

Kháng khuẩn nhẹ, hỗ trợ tiêu viêm

Có tiềm năng sử dụng trong điều trị loãng xương và thoái hóa khớp

Tuy nhiên, cần có thêm nhiều thử nghiệm lâm sàng để khẳng định tác dụng và mức độ an toàn của thảo dược này.

Cây cẩu tích là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, đặc biệt có giá trị trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý về xương khớp, thận hư và chứng tiểu tiện không kiểm soát. Tuy nhiên, như bất kỳ loại dược liệu nào, việc sử dụng cây cẩu tích cần có sự hướng dẫn của người có chuyên môn, tránh tự ý dùng để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Lưu Quân (T/h)

Tags:

Tin liên quan

Những lưu ý quan trọng khi sử dụng hạt sen: Ai nên cẩn thận?

16:57 | 08/09/2025 Khỏe - Đẹp

Hạt sen từ lâu đã trở thành một thực phẩm quen thuộc trong đời sống của người Việt, không chỉ bởi hương vị thơm ngon mà còn nhờ giá trị dinh dưỡng vượt trội. Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trong 100g hạt sen khô chứa tới 334 calo, 20g protein và 58g glucid, cùng nhiều vi chất quan trọng như kali, magie và phốt pho. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể thoải mái sử dụng loại thực phẩm này. Theo khuyến cáo từ Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), có 5 nhóm người cần đặc biệt thận trọng khi ăn hạt sen để tránh những rủi ro sức khỏe không đáng có.

Những tác dụng – công dụng chung của cây Táo mèo

15:17 | 24/06/2025 Y học cổ truyền

Táo mèo, hay còn gọi là Sơn tra, là một loại cây mọc hoang dại ở vùng núi cao, đặc biệt phổ biến tại các tỉnh Tây Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Sơn La. Không chỉ nổi tiếng với hương vị đặc trưng trong các món rượu và trà, táo mèo còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền và cả hiện đại, mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.

Tác dụng – Công dụng chung của cây cà phê đối với sức khỏe

08:45 | 03/07/2025 Y học cổ truyền

Cây cà phê không chỉ là loại cây công nghiệp chủ lực của nhiều quốc gia mà còn là một “kho tàng dược liệu tự nhiên” với nhiều lợi ích cho sức khỏe. Từ hạt, lá đến bã cà phê – mỗi bộ phận của cây đều mang lại những giá trị y học và dinh dưỡng đặc biệt. Việc sử dụng cà phê đúng cách có thể giúp tăng cường năng lượng, cải thiện chức năng tim mạch, hỗ trợ tiêu hóa và làm đẹp da. Dưới đây là những công dụng nổi bật của cây cà phê đối với sức khỏe con người.

Cùng chuyên mục

Bài 3: Những lưu ý khi dùng dây gắm chữa bệnh

14:42 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Dây gắm là một trong những dược liệu quen thuộc trong y học cổ truyền, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, phong tê thấp, đau nhức mạn tính… Nhờ đặc tính thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, dây gắm được nhiều người tin dùng như một giải pháp tự nhiên, lành tính. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả điều trị tốt và đảm bảo an toàn cho sức khỏe, người bệnh cần nắm rõ những lưu ý quan trọng khi sử dụng loại thảo dược này.

Bài 2: Một số bài thuốc Đông y từ cây gắm phổ biến

14:41 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Từ những thông tin trên, chúng ta có thể thấy được cây gắm đối với sức khỏe của chúng ta là vô cùng có lợi. Dưới đây là một vài bài thuốc phổ biến từ cây gắm cho một vài loại bệnh lý điển hình, tuy nhiên, các bài thuốc chỉ mang tính chất tham khảo, việc sử dụng cần có chỉ định của bác sĩ.

Bài 1: Những lợi ích tuyệt vời của cây gắm

11:09 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Cây gắm là một loại cây mọc khá nhiều ở Việt Nam. Không đơn thuần chỉ là một loại thực vật, cây gắm còn được biết đến là một loại dược liệu có hiệu quả điều trị nhiều căn bệnh khác nhau. Đó cũng là lý do vì sao cây gắm có mặt trong nhiều bài thuốc Đông y từ xưa đến nay.

Bài 3: Những lưu ý khi dùng cây chìa vôi làm thuốc chữa bệnh thoát vị đĩa đệm

09:42 | 05/12/2025 Y học cổ truyền

Trong quá trình áp dụng các bài thuốc từ cây chìa vôi để hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm, người bệnh cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng để đảm bảo hiệu quả và tránh những tác dụng không mong muốn. Việc sử dụng dược liệu tự nhiên tuy an toàn nhưng vẫn đòi hỏi sự cẩn trọng, đặc biệt khi người bệnh đang trong giai đoạn đau nặng hoặc có bệnh lý nền phức tạp.

Bài 2: Có thể dùng cây chìa vôi chữa thoát vị đĩa đệm theo các cách sau

09:14 | 04/12/2025 Y học cổ truyền

Dược liệu cây chìa vôi khi được dùng đúng cách sẽ tác động trực tiếp đến phần đĩa đệm đang bị tổn thương, hỗ trợ quá trình hồi phục từ bên trong. Khi đi vào cơ thể, các hoạt chất có trong dược liệu giúp tăng độ bền thành mạch, giảm co cứng cơ, từ đó bổ sung dưỡng chất cho vùng đĩa đệm bị tổn thương và cải thiện lưu thông khí huyết. Nhờ những tác động này, cơn đau do thoát vị đĩa đệm được giảm thiểu dần theo thời gian.

Kỳ 2: Công dụng – cách dùng và các bài thuốc từ cây bầu đất tím

09:22 | 03/12/2025 Y học cổ truyền

Tiếp nối những đặc điểm chung đã giới thiệu ở kỳ 1, kỳ này tập trung vào công dụng, cách dùng và các bài thuốc dân gian có sử dụng cây bầu đất tím. Từ lâu, đây không chỉ là loại rau quen thuộc mà còn là vị thuốc gần gũi, được người dân nhiều vùng miền sử dụng để hỗ trợ điều trị các chứng bệnh thông thường.

Các tin khác

Bài thuốc dân gian đơn giản, dễ thực hiện để chăm sóc sức khỏe mùa đông

18:18 | 02/12/2025 Thông tin đa chiều

Mùa đông là thời điểm cơ thể dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết lạnh giá, khô hanh và các bệnh liên quan đến đường hô hấp, da và hệ miễn dịch. Từ xa xưa, ông cha ta đã sử dụng các bài thuốc dân gian để phòng và trị bệnh một cách hiệu quả. Bài viết này sẽ giới thiệu những bài thuốc dân gian đơn giản, dễ thực hiện nhưng mang lại hiệu quả cao trong việc chăm sóc sức khỏe mùa đông.

Các loại thảo dược tăng cường đề kháng và lợi ích sức khỏe vượt trội

18:18 | 02/12/2025 Thông tin đa chiều

Trong cuộc sống hiện đại, việc chăm sóc sức khỏe ngày càng trở thành ưu tiên hàng đầu. Một trong những cách hiệu quả và bền vững để bảo vệ cơ thể chính là sử dụng các loại thảo dược thiên nhiên, vốn đã được chứng minh có khả năng tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe tổng thể. Dưới đây là những loại thảo dược nổi bật, được nhiều người tin dùng nhờ vào công dụng vượt trội của chúng.

Những tác dụng của cây chìa vôi trong chữa bệnh thoát vị đĩa đệm

09:58 | 01/12/2025 Y học cổ truyền

Dân gian ta có rất nhiều bài thuốc từ dược liệu tự nhiên có tác dụng chữa bệnh vừa hiệu quả vừa an toàn. Trong số đó, không thể không kể đến cây chìa vôi với những lợi ích nổi bật trong hỗ trợ điều trị bệnh thoát vị đĩa đệm. Vậy dùng cây chìa vôi như thế nào để đạt được công dụng cao nhất? Những chia sẻ dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tác dụng và cách sử dụng dược liệu quen thuộc này.

Kỳ cuối: Bài thuốc ngoài da và lưu ý khi sử dụng cây bầu đất tím

09:55 | 01/12/2025 Y học cổ truyền

Sau khi tìm hiểu đặc điểm, công dụng và các bài thuốc ăn uống từ cây bầu đất tím, kỳ 3 sẽ giới thiệu các bài thuốc dùng ngoài da và những lưu ý quan trọng khi sử dụng loại dược liệu này để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Trà phổ nhĩ: Tinh hoa trà Á Đông và những lợi ích sức khỏe

07:41 | 29/11/2025 Y học cổ truyền

Trà phổ nhĩ là một trong những dòng trà độc đáo nhất, nổi tiếng với quá trình lên men tự nhiên và hương vị càng để lâu càng “chín”, càng đậm sâu. Không giống các loại trà xanh hay trà đen thông thường, phổ nhĩ có thể được cất giữ hàng chục năm, phát triển mùi thơm trầm ấm, đất ẩm và vị ngọt hậu rất đặc trưng. Nhiều tín đồ trà gọi đây là loại trà “càng uống càng ghiền”.

Kỳ 1: Tìm hiểu chung về cây bầu đất tím

08:34 | 28/11/2025 Y học cổ truyền

Trong đời sống ẩm thực và y học dân gian Việt Nam, cây bầu đất tím từ lâu đã trở thành một loại rau – dược liệu quen thuộc. Không chỉ góp mặt trong bữa cơm hằng ngày, loại cây này còn được nhiều gia đình sử dụng như vị thuốc hỗ trợ điều trị một số bệnh lý thường gặp. Những đặc tính nổi bật về hình thái, giá trị dinh dưỡng và dược tính đã khiến cây bầu đất được tin dùng rộng rãi ở nhiều địa phương.

Hạt cau trị giun sán, đầy trướng bụng

16:07 | 27/11/2025 Y học cổ truyền

Cây cau được trồng rất nhiều tại nước ta, đặc biệt là vùng nông thôn. Không chỉ được sử dụng nhiều trong các ngày lễ Tết, giỗ, rằm, cau nhiều tác dụng trị bệnh, đặc biệt là hạt cau.

Những cây thuốc nam giúp làm sạch phổi, giảm ho, long đờm tự nhiên

11:37 | 27/11/2025 Thông tin đa chiều

Trong tự nhiên, có rất nhiều loại cây thuốc nam được y học cổ truyền sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến phổi và đường hô hấp. Những loại cây này không chỉ dễ tìm mà còn mang lại hiệu quả bất ngờ. Dưới đây là danh sách các cây thuốc nam chữa bệnh phổi hiệu quả mà bạn nên tham khảo.

Nấm hương - "Trợ thủ cho sức khỏe" từ gian bếp

11:20 | 27/11/2025 Y học cổ truyền

Nấm hương - thực phẩm quen thuộc, nguyên liệu cho những món ăn thơm ngon, bổ dưỡng. Trong Đông y, nấm hương được gọi là “thực phẩm trường thọ” nhờ tác dụng tăng cường sức khỏe toàn thân. Ngày nay, y học hiện đại cũng ghi nhận nhiều lợi ích của nấm hương trong việc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh.

Các bài thuốc từ cây cau

09:52 | 26/11/2025 Y học cổ truyền

Trong Đông y thường dùng hai vị thuốc từ quả cau lấy tên thuốc là binh lang (hạt cau) và đại phúc bì (vỏ cau). Ngoài ra các bộ phận của cây cau đều có tác dụng chữa bệnh.

Xem thêm

Hoạt động hội

Diễn đàn quốc tế Lạc Bệnh Học lần thứ 21: Hội Nam Y Việt Nam làm cầu nối đưa Lạc Bệnh Học vươn tầm thế giới

23-11-2025 07:00 Tin tức

TTND. GS. TS. Trương Việt Bình khẳng định, Hội Nam Y Việt Nam sẽ tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế, đặc biệt với các cơ sở nghiên cứu hàng đầu của Trung Quốc và nhiều quốc gia khác, nhằm đưa Lạc bệnh học cũng như y học cổ truyền Việt Nam lên tầm cao mới.

Hội thảo khoa học “Sức khỏe não bộ: Phòng ngừa suy giảm và tăng cường trí nhớ” - Cùng hành động và chăm sóc sức khỏe cộng đồng

09-11-2025 17:00 Hoạt động hội

Ngày 9/11, tại Khu Du lịch Ao Vua (Hà Nội), hơn 200 đại biểu, chuyên gia, bác sĩ đầu ngành trong lĩnh vực y học hiện đại và y học cổ truyền đã tham dự Hội thảo khoa học “Sức khỏe não bộ: Phòng ngừa suy giảm và tăng cường trí nhớ”.

Chi hội Nam y Trà Vinh tổ chức thành công đại hội đại biểu lần thứ II, nhiệm kỳ 2025-2030

04-11-2025 10:14 Hoạt động hội

SKV - Vĩnh Long, ngày 3/11/2025 – Trong không khí hân hoan và trang trọng, Chi Hội Nam Y Trà Vinh trực thuộc Hội Nam Y Việt Nam đã long trọng tổ chức Đại hội Đại biểu lần thứ II, nhiệm kỳ 2025 – 2030, đánh dấu bước phát triển mới sau 5 năm hoạt động tích cực, hiệu quả trong công tác khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Chi hội Nam y tỉnh An Giang lan tỏa yêu thương – trao gửi niềm tin tới người dân khó khăn khóm Long Thạnh

17-10-2025 21:58 Hoạt động hội

Thực hiện kế hoạch công tác thường niên quý III năm 2025, Chi Hội Nam y tỉnh An Giang đã tổ chức chương trình thiện nguyện ý nghĩa tại khóm Long Thạnh, phường Long Phú, tỉnh An Giang.

“Trái tim yêu thương” – Chi hội Nam y Kon Tum mang Trung thu về thôn nghèo Đăk Hà

05-10-2025 14:21 Hoạt động hội

Ngày 4/10/2025, tại thôn 10, xã Đăk Hà, tỉnh Quảng Ngãi, Chi hội Nam Y Kon Tum đã tổ chức chương trình thiện nguyện đầy ý nghĩa mang tên “Trái tim yêu thương”