Dược thiện - Tinh phẩm chăm sóc sức khỏe bằng Y học cổ truyền

Dược thiện là phương pháp dưỡng sinh kết hợp thực phẩm với các vị thuốc trong Y học cổ truyền. Dược thiện giúp bồi bổ cơ thể và điều trị bệnh, thúc đẩy quá trình lưu thông khí huyết, dưỡng tâm, tráng khí, bổ huyết và thúc đẩy sản sinh tế bào mới,….

Dược thiện

Dược thiện là từ ghép bởi Dược tức “dược liệu” và Thiện tức “món ăn”. Vậy Dược thiện chính là những sản phẩm ẩm thực mang tính chất trị liệu. Dược thiện chính là tinh hoa của Y học cổ truyền dùng thực phẩm làm chủ thể, phối cùng với những dược liệu có các tác dụng khác nhau, qua chế biến, đun nấu mà thành. Dược thiện có vị ngon của món ăn, có tác dụng của thuốc, vừa giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, vừa có thể trị bệnh.

Như vậy, người ăn dược thiện vừa được hưởng thụ cảm giác ngon miệng của ẩm thực, và trong sự hưởng thụ đó, sức khỏe được cải thiện, bệnh tật được chữa lành. Có thể nói, quá trình chế biến và ứng dụng dược thiện, không những là một môn khoa học, mà còn là một môn nghệ thuật được đánh giá dựa trên sắc, hương, vị, hình của món ăn.

Dược thiện - Tinh phẩm chăm sóc sức khỏe bằng Y học cổ truyền
Dược thiện chính là tinh hoa của Y học cổ truyền. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Công dụng của dược thiện

Trên thực tế, đa số người bệnh đều ái ngại dùng thuốc, đặc biệt là thuốc Y học cổ truyền bởi so với những món ăn hằng ngày, thuốc khó chấp nhận hơn rất nhiều. Chính vì thế, ở góc độ tâm lý, dược thiện chính là sự kết hợp hoàn hảo để chiều lòng thiên tính của con người: Thích ăn, sợ thuốc mà vẫn đạt được hiệu quả phòng bệnh, chữa bệnh.

Giống như dược liệu, Y học cổ truyền nhìn nhận các nguyên liệu nấu ăn sẽ chú trọng ngũ tính gồm ấm, nóng, hàn, mát, bình và ngũ vị gồm chua, cay, đắng, mặn, ngọt, từ đó lựa chọn nguyên liệu có tính vị phù hợp với cơ địa, tình trạng bệnh lý của người dùng, đó gọi là biện chứng thi thiện. Bình thường, các nguyên liệu có tính hàn, mát sẽ dùng cho chứng nhiệt và thể chất dương; nguyên liệu có tính ấm, nóng sẽ dùng cho chứng hàn và thể chất âm; nguyên liệu tính bình có thể dùng phổ biến hơn, đặc biệt khi gặp trường hợp thể hư mà không dám bổ, thể thực mà không dám tả. Về cơ bản, theo cách phân này có thể chia dược thiện thành 4 loại gồm: Ôn bổ, thanh bổ, bình bổ và chuyên trị loại bệnh nào đó.

“Hoàng đế nội kinh” chỉ ra rằng dược liệu dùng để trị bệnh, còn thực phẩm dùng để tăng cường hiệu quả của thuốc, rút ngắn thời gian bệnh, dược thiện chính là một phần quan trọng không thể thiếu trong Y Học Cổ Truyền. Những y gia thời xa xưa đã chủ trương lúc bệnh nặng thì dựa vào thuốc, khi bệnh tà suy yếu thì đồng thời với dùng thuốc, ẩm thực dinh dưỡng buộc phải được dùng kịp thời, phục hồi khí huyết, nâng cao khả năng kháng bệnh.

Dược liệu có thể dùng trong dược thiện có khoảng hơn 500 loại, chiếm 1/10 tổng số dược liệu Đông dược. Trong đó các loại dược liệu, thực phẩm thường dùng có: Nhân sâm, đông trùng hạ thảo, hoàng kỳ, hoài sơn, bạch truật, thiên ma, phục linh, cam thảo, đương quy, hà thủ ô, hoàng tinh, hạt óc chó, vừng (mè), táo đỏ, tay gấu, tổ yến, ô tiêu xà, ba ba, ý dĩ, liên tử, mật ong, câu kỷ tử, ngân nhĩ, long nhãn nhục,...

Trong quyển “Thập dược thần thư” có nói đến canh đại táo nhân sâm có tác dụng ích khí bổ huyết, trợ dương nhuận tràng;

Trong “Thực tiễn bản thảo” có nói đến rượu thận lợn có thể chữa đau mỏi lưng do thận hư;

Trong “Tôn sinh bát tiên” có nói đến bánh hoàng tinh có tác dụng bổ phế thanh phế,... Đây đều là những tác dụng đặc thù và phong phú của dược thiện.

Nguyên lý cơ bản của dược thiện và phương dược có phần giống nhau, được thể hiện chủ yếu ở hai phương diện là tăng cường chính khí và thanh trừ tà khí. Nhưng trong ứng dụng thực tế hai mảng này vẫn có điểm khác nhau rõ rệt đó là: phương dược sẽ thiên về chữa bệnh, dùng thuốc lượng lớn, tác dụng nhanh; dược thiện thiên về dưỡng sinh, phục hồi, dùng thực phẩm làm chủ, lượng thuốc thường nhỏ, tác dụng chậm, tác dụng phụ cũng ít hơn, nên có thể dùng dài ngày.

Do đó, dù đều có sự tham gia của thuốc, nhưng trong lâm sàng, dược thiện vẫn không thể thay thế thuốc, đặc biệt là với những bệnh nhân bệnh nặng, dược tễ vẫn đóng vai trò chính, hoặc nếu có dùng dược thiện thì vẫn chỉ có tác dụng hỗ trợ, chứ không thể vì quá tập trung vào tác dụng của dược thiện mà làm lỡ mất cơ hội trị liệu.

Dược thiện - Tinh phẩm chăm sóc sức khỏe bằng Y học cổ truyền
Dược liệu có thể dùng trong dược thiện có khoảng hơn 500 loại. Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Các loại dược thiện thường thấy

Trong suốt quá trình phát triển của Đông y từ cổ chí kim, dược thiện được phân thành 4 loại chính bao gồm: Các món ăn, các loại cháo thuốc, các món điểm tâm, các loại nước uống giải khát.

Các món ăn: Bao gồm các món xào, nướng, chiên, canh, súp, nấu, hầm... trong đó các loại nguyên liệu có thể cho thêm hoặc không cho thêm dược liệu để tạo nên món ăn mang tính trị liệu, tư bổ.

Ví dụ như súp giò lợn chỉ cần lấy nước đun của mộc thông hầm với chân giò lợn có thể chữa tắc tia sữa, món ba ba kho có tác dụng tư âm lương huyết, hoặc các món hầm thuốc bắc quen thuộc mọi nhà dùng để cho người mới ốm dậy cũng thuộc nhóm này.

Các loại cháo thuốc: Cháo là món dược thiện bổ dưỡng quen thuộc nhất mà hầu như gia đình nào cũng đã từng chế biến và sử dụng. Trong đó theo Đông y, gạo tẻ có tác dụng dưỡng vị kiện tỳ, hòa ngũ tạng, giải khát, bổ trung ích khí kết hợp với các loại nguyên liệu thực phẩm và dược liệu khác nhau cũng sẽ có tác dụng khác nhau.

Ví dụ: Cháo hành có tác dụng giải cảm, cháo chim câu có tác dụng bổ dưỡng tư âm, cháo hạt dẻ dưỡng tỳ bổ thận, cháo gan lợn bổ dưỡng can huyết, cháo địa hoàng bổ huyết sinh tinh,...

Các món điểm tâm: Chỉ cần để ý một chút chúng ta sẽ phát hiện ra rất nhiều món điểm tâm chúng ta ăn hằng ngày lại chính là dược thiện.

Ví dụ như bánh cam có thể giúp giãn lồng ngực, giáng khí, chữa ho; bánh kỷ từ giúp bổ thận, bánh quế hoa giúp hóa đờm thanh nhiệt, sáng mắt đẹp da; cửu tiên ngũ đạo cao (gồm liên tử, hoài sơn, bạch linh, ý dĩ, mạch nha, bạch biến đậu, khiếm thực, đường, bột nếp) có tác dụng phục thần dưỡng nguyên, kiện tỳ ích vị; mì bách hợp giúp bổ ích khí huyết, cao quy linh thanh nhiệt hóa thấp, dưỡng nhan giải độc,...

Các loại nước uống giải khát: bao gồm ẩm, trà, sữa, rượu, sinh tố, chè...

Ví dụ như rượu bạch truật, rượu nhân sâm đều có tác dụng bổ khí dưỡng dương, các loại chè dưỡng nhan như chè ngân nhĩ táo đỏ, chè yến sào quế hoa đều có tác dụng tư âm dưỡng da, chống lão hóa, chè đỗ đen bổ thận ích tinh, các loại trà như trà hoa cúc kỷ tử có tác dụng thanh can sáng mắt dưỡng âm, trà thảo quyết minh có tác dụng dưỡng can an thần, trà hắc kỷ tử có tác dụng bổ dưỡng can thận, chống lão hóa,...

Dược thiện - Tinh phẩm chăm sóc sức khỏe bằng Y học cổ truyền
Chè dưỡng nhan giúp lưu giữ thanh xuân, giảm căng thẳng, thanh nhiệt .... Ảnh internet. https://suckhoeviet.org.vn/

Nguyên liệu nấu dược thiện Y học cổ truyền

Dược liệu có thể dùng trong dược thiện có khoảng hơn 500 loại, chiếm 1/10 tổng số dược liệu Y học cổ truyền. Trong đó các loại dược liệu, thực phẩm thường dùng có: nhân sâm, đông trùng hạ thảo, hoàng kỳ, hoài sơn, bạch truật, thiên ma, phục linh, cam thảo, đương quy, hà thủ ô, hoàng tinh, hạt óc chó, vừng (mè), táo đỏ, tay gấu, tổ yến, ô tiêu xà, ba ba, ý dĩ, liên tử, mật ong, câu kỷ tử, ngân nhĩ, long nhãn nhục,...

Bình thường, các nguyên liệu có tính hàn, mát sẽ dùng cho chứng nhiệt và thể chất dương; nguyên liệu có tính ấm, nóng sẽ dùng cho chứng hàn và thể chất âm; nguyên liệu tính bình có thể dùng phổ biến hơn, đặc biệt khi gặp trường hợp thể hư mà không dám bổ, thể thực mà không dám tả. Về cơ bản, theo cách phân này có thể chia dược thiện thành 4 loại gồm: Ôn bổ, thanh bổ, bình bổ và chuyên trị loại bệnh nào đó.

Một số món dược thiện nổi tiếng như:

Phật nhảy tường

Canh Thập toàn đại bổ

Lẩu hoa cúc Từ Hy

Lẩu dê khô Thập nhị vị

Cháo chim cút ngũ vị

Gà tiềm lục sơn trân

Gân nai tiềm nhân sâm

Gà hầm tứ vị

Súp Thiếu lâm bát bảo

Dược thiện phát triển từ cổ chí kim, trải dài theo lịch sử, phổ biến rộng rãi từ cung đình đến dân gian, đi sâu vào đời sống văn hóa của mỗi người, mỗi nhà. Ngày nay, dược thiện đã được đưa vào nghiên cứu và phát triển thành môn học tại các trường đại học, cao đẳng y dược Trung Quốc, đồng thời trên thị trường đã xuất hiện những dược thiện quán và những doanh nghiệp tập trung sản xuất các sản phẩm dược thiện. Và cùng với đời sống vật chất, tinh thần con người ngày càng được nâng cao, nhu cầu dưỡng sinh và chăm sóc sức khỏe con người cũng tăng lên, do đó dược thiện sẽ có điều kiện phổ biến, phát triển và ngày càng hoàn thiện hơn trong tương lai.

Thúy Hà (t/h)
https://suckhoeviet.org.vn

Tin liên quan

Tác dụng chữa bệnh của lá xương sông

Tác dụng chữa bệnh của lá xương sông

Lá xương sông là một loại rau gia vị quen thuộc. Bên cạnh đó, lá xương sông còn có tác dụng chữa bệnh như cảm sốt, ho, viêm họng...
Tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ: Trách nhiệm và mệnh lệnh từ trái tim

Tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ: Trách nhiệm và mệnh lệnh từ trái tim

Tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với các anh hùng liệt sĩ đã cống hiến, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì nghĩa vụ quốc tế cao cả.
Công nghệ mới nâng cao hiệu quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ

Công nghệ mới nâng cao hiệu quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ

Kết quả bước đầu cho thấy các nhà khoa học của Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam có thể làm chủ công nghệ giải trình tự gene thế hệ mới để nâng cao công suất và hiệu quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ.

Cùng chuyên mục

Hoa đồng tiền có tác dụng chữa ho hiệu quả

Hoa đồng tiền có tác dụng chữa ho hiệu quả

Theo Đông y, hoa đồng tiền có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, long đờm, chỉ khái, đi vào kinh phế. Do đó, loài hoa này là một vị thuốc chữa ho hiệu quả.
Bộ Y tế: Tăng cường quản lý khám, chữa bệnh y học cổ truyền

Bộ Y tế: Tăng cường quản lý khám, chữa bệnh y học cổ truyền

Bộ Y tế vừa có công văn yêu cầu bệnh viện y học cổ truyền trực thuộc Bộ Y tế, Sở Y tế các tỉnh, thành phố, bệnh viện y học cổ truyền các tỉnh, thành phố tăng cường quản lý khám bệnh, chữa bệnh y học cổ truyền.
Cây hoàng bá chữa bệnh gì?

Cây hoàng bá chữa bệnh gì?

Hoàng bá được ví như "kháng sinh tự nhiên". Hoàng bá là một dược liệu được sử dụng phổ biến trong y học.
Lào Cai tập huấn kỹ thuật trồng cây dược liệu cát cánh theo tiêu chuẩn GACP

Lào Cai tập huấn kỹ thuật trồng cây dược liệu cát cánh theo tiêu chuẩn GACP

Mới đây, Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Lào Cai phối hợp với Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Bắc Hà (Lào Cai) tổ chức lớp tập huấn kỹ thuật trồng cây dược liệu cát cánh theo tiêu chuẩn GACP.
Bạn có biết tác dụng chữa bệnh của cây lưỡi hổ?

Bạn có biết tác dụng chữa bệnh của cây lưỡi hổ?

Trong đời sống, cây lưỡi hổ thường được biết tới là một loại cây cảnh. Tuy nhiên, cây lưỡi hổ còn là một dược liệu với khá nhiều tác dụng chữa bệnh.
Ba Vì (Hà Nội) phục hồi, bảo tồn và khai thác cây dược liệu tại các xã miền núi

Ba Vì (Hà Nội) phục hồi, bảo tồn và khai thác cây dược liệu tại các xã miền núi

Ngày 19/7, tại khu du lịch Ao Vua, UBND huyện Ba Vì phối hợp tổ chức tọa đàm với chủ đề “Phục hồi và bảo tồn, khai thác cây dược liệu của các xã miền núi trên địa bàn huyện Ba Vì gắn với xây dựng nông thôn mới”.

Các tin khác

Bài thuốc trị đau vai gáy từ dược liệu tự nhiên

Bài thuốc trị đau vai gáy từ dược liệu tự nhiên

Trong Y học cổ truyền, những bài thuốc điều trị đau vai gáy là sự kết hợp của các loại thảo dược trên từng thể bệnh. Những bài thuốc này tác động đến xương khớp, các mạch máu và các khối cơ giúp lưu thông khí huyết, giải phóng kinh lạc ứ trệ, giảm co cứng, giảm đau, giảm tê bì hiệu quả và cải thiện chức năng của xương khớp.
[E-Magazine] Lợi ích sức khỏe và bài thuốc từ cây dành dành

[E-Magazine] Lợi ích sức khỏe và bài thuốc từ cây dành dành

Dành dành là một loại cây bụi, mọc xanh tốt quanh năm, thường được trồng làm cây cảnh. Bên cạnh đó, dành dành còn là nguồn dược liệu quý, có tác dụng đối với nhiều bệnh lý.
Tác dụng chữa bệnh của cây dướng

Tác dụng chữa bệnh của cây dướng

Cây dướng là một loại cây lớn, mọc nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Trong y học cổ truyền, cây dướng, đặc biệt là quả dướng, có tác dụng điều trị nhiều loại bệnh.
Bài thuốc quý chữa bệnh bạch hầu

Bài thuốc quý chữa bệnh bạch hầu

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tăng cường phòng, chống bệnh bạch hầu do đã có trường hợp tử vong. Trong Đông y, bạch hầu cũng được coi là bệnh lý nguy hiểm, cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Huy động các nguồn lực tham gia phát triển nền y học cổ truyền Việt Nam

Huy động các nguồn lực tham gia phát triển nền y học cổ truyền Việt Nam

Kết luận số 86-KL/TW của Ban Bí thư về phát triển nền y học cổ truyền Việt Nam và Hội Đông y Việt Nam trong giai đoạn mới nêu yêu cầu tăng cường công tác xã hội hóa nhằm huy động các nguồn lực, thành phần tham gia phát triển nền y học cổ truyền Việt Nam.
Tác dụng chữa bệnh của lá xoài

Tác dụng chữa bệnh của lá xoài

Lá xoài từ lâu đã được sử dụng trong y học dân gian và ngày nay được khoa học chứng minh hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa nhiều bệnh lý.
Lương y Đỗ Sơn Hà: Y học cổ truyền chiếm ưu thế trong phòng và phục hồi sau đột quỵ (Bài 1)

Lương y Đỗ Sơn Hà: Y học cổ truyền chiếm ưu thế trong phòng và phục hồi sau đột quỵ (Bài 1)

Đột quỵ được biết đến là căn bệnh nguy hiểm và người bệnh có nguy cơ tử vong cao. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng: Sau đột quỵ cấp, người bệnh có thể bị mất trí nhớ, mất ngôn ngữ, sa sút trí tuệ hoặc dễ trầm cảm, rối loạn cảm xúc…Căn bệnh này nếu không có dự phòng và điều trị tốt sẽ có hậu quả rất nguy hiểm đến tính mạng và tàn phế sau này.
Thỏ ty tử - Vị thuốc lạ mà quen

Thỏ ty tử - Vị thuốc lạ mà quen

Thỏ ty tử là hạt sấy hay phơi khô của cây tơ hồng. Thỏ ty tử là một vị thuốc quan trọng trong y học cổ truyền được sử dụng để dưỡng can thận, điều trị chứng bất lực và di tinh, ngăn ngừa sảy thai, cải thiện thị lực...
[E-Magazine] Tác dụng chữa bệnh của lá mơ lông

[E-Magazine] Tác dụng chữa bệnh của lá mơ lông

Lá mơ lông vừa là một loại rau gia vị, vừa là một vị thuốc quý hỗ trợ điều trị nhiều bệnh như lỵ trực trùng, ăn uống không tiêu, đau dạ dày...
Vỏ quả sầu riêng tưởng chừng như vô dụng nhưng lại vô vàn lợi ích

Vỏ quả sầu riêng tưởng chừng như vô dụng nhưng lại vô vàn lợi ích

SKV - Sầu riêng là một trong những loại trái cây nhiệt đới, phổ biến tại Việt Nam. Ngoài phần cơm vàng béo ngọt và hạt, ít người biết rằng vỏ quả sầu riêng vừa có thể chế biến các món ăn, vừa là vị thuốc nam với nhiều công dụng.
Xem thêm
Chi hội Nam y tỉnh Thái Nguyên sơ kết hoạt động 6 tháng đầu năm 2024 và tổ chức hội thảo chia sẻ về bệnh xương khớp theo YHCT

Chi hội Nam y tỉnh Thái Nguyên sơ kết hoạt động 6 tháng đầu năm 2024 và tổ chức hội thảo chia sẻ về bệnh xương khớp theo YHCT

Ngày 19/7/2024, Chi hội Nam y tỉnh Thái Nguyên sơ kết hoạt động 6 tháng đầu năm 2024 và tổ chức Hội thảo: “Cập nhật kiến thức phòng và chăm sóc sức khoẻ chủ động các bệnh về xương khớp theo quan điểm YHCT và ứng dụng thừa kế các bài thuốc nam chữa các
Hà Nội: Nhà báo Chúc Kim Vinh giữ chức vụ Tổng biên tập Tạp chí Sức khoẻ Việt

Hà Nội: Nhà báo Chúc Kim Vinh giữ chức vụ Tổng biên tập Tạp chí Sức khoẻ Việt

Ngày 19/7, Hội Nam y Việt Nam cùng Tạp chí Sức khoẻ Việt long trọng tổ chức Lễ công bố quyết định về công tác cán bộ.
Chi hội Nam y tỉnh An Giang tổ chức Hội nghị Sơ kết 6 tháng đầu năm và đề ra nhiệm vụ 6 tháng cuối năm

Chi hội Nam y tỉnh An Giang tổ chức Hội nghị Sơ kết 6 tháng đầu năm và đề ra nhiệm vụ 6 tháng cuối năm

Ngày 15/07/ 2024, Chi hội Nam y tỉnh An Giang (Hội Nam y Việt Nam) tổ chức Hội nghị sơ kết báo cáo, đánh giá kết quả hoạt động của Chi hội trong 6 tháng đầu năm và đề ra phương hướng nhiệm vụ 6 tháng cuối năm 2024.
Hội Nam Y Việt Nam công bố Quyết định thành lập Chi hội CLB Healing In Balance

Hội Nam Y Việt Nam công bố Quyết định thành lập Chi hội CLB Healing In Balance

Sáng ngày 12/07/2024, tại hội trường Tầng 5 Công ty AIVA số 24 Nguyễn Cơ Thạch, Nam Từ Liêm, Hà Nội. Hội Nam Y Việt Nam đã tổ chức Lễ công bố và trao Quyết định thành lập Chi hội câu lạc bộ Healing In Balance.
Hội nghị Ban chấp hành Hội Nam Y Việt Nam lần thứ V: Thông qua 10 nội dung quan trọng

Hội nghị Ban chấp hành Hội Nam Y Việt Nam lần thứ V: Thông qua 10 nội dung quan trọng

Ngày 29/6, tại Hà Nội, Ban Chấp hành Hội Nam Y Việt Nam nhiệm kỳ 2022-2027 tổ chức Hội nghị lần thứ V
Phiên bản di động