Chất cấm trong sản xuất kinh doanh TPBVSK: thách thức nan giải trong công tác bảo vệ sức khoẻ nhân dân

Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu thêm về vấn nạn sử dụng chất cấm trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khoẻ trong bài viết dưới đây.

Thế nào là chất cấm trong thực phẩm bảo vệ sức khoẻ?

Hiện nay hai chữ “chất cấm” trong thực phẩm bảo vệ sức khoẻ (TP BVSK) không được định nghĩa cụ thể ở bất cứ văn bản pháp luật nào. Theo từ điển Tiếng Việt thì chất cấm được hiểu là các hoá chất, chất kháng sinh...gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ con người, đã bị cấm sử dụng trong quá trình sản xuất thực phẩm.

Th.S Chúc Kim Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế – Xã hội. https://suckhoeviet.org.vn/

Th.S Chúc Kim Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế – Xã hội cho biết: “Bản thân TP BVSK hay còn được gọi là thực phẩm chức năng là vô cùng tốt, chúng mang tới nhiều lợi ích tích cực đến sức khỏe và giảm nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên việc sử dụng TPBVSK có chứa chất cấm lại mang lại rất nhiều tác hại. Trong các chuyên đề mà Viện chúng tôi đã và đang nghiên cứu, thị phần của TPBVSK là tương đối rộng, là mảnh đất màu mỡ, thậm chí góp phần đáng kể vào việc tăng trưởng kinh tế; chính vì vậy việc sử dụng chất cấm trong TP BVSK tôi cho rằng sẽ để lại hệ luỵ vô cùng nghiêm trọng đối với sức khoẻ nhân dân và cả kinh tế xã hội”.

Quy định của pháp luật về việc sử dụng chất cấm trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khoẻ

Luật sư Nguyễn Thanh Hải, Giám đốc Công ty Luật TNHH An Hoàng Gia, Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội cho biết: “Hiện nay danh mục chất cấm sử dụng trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe được quy định tại Thông tư 10/2021/TT-BYT (có hiệu lực từ ngày 01/09/2021). Nguyên tắc xây dựng danh mục này cũng được thể hiện rõ ràng tại điều 2 của Thông tư. Ví dụ như các TP BVSK liên quan đến dòng giảm cân hay bị phát hiện ra chất Sibutramine, đây là một loại thuốc ức chế sự thèm ăn đã bị ngừng sử dụng ở nhiều quốc gia”.

Luật sư Nguyễn Thanh Hải, Giám đốc Công ty Luật TNHH An Hoàng Gia. https://suckhoeviet.org.vn/

Thực tế pháp luật cũng quy định cụ thể chế tài đối với hành vi sử dụng chất cấm trong sản xuất, kinh doanh TPBVSK. Tùy thuộc tính chất, mức độ hành vi vi phạm, cá nhân, tổ chức vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc xử lý hình sự.

Việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi sử dụng chất cấm trong việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm được quy định tại Nghị định 115/2018/NĐ-CP. Theo đó, tùy thuộc vào mức vi phạm mà có các mức xử phạt khác nhau. Bên cạnh hình phạt chính, một số hành vi sẽ có các hình phạt bổ sung như: đình chỉ một phần hoặc toàn bộ hoạt động sản xuất, chế biến thực phẩm trong một khoảng thời gian nhất định; tước quyền sử dụng Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm trong một khoảng thời gian nhất định. Tùy vào các trường hợp mà có thể bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả như Buộc tiêu hủy nguyên liệu, thực phẩm vi phạm quy định…Luật sư Hải chia sẻ. Còn nếu hành vi sử dụng chất cấm có các dấu hiệu cấu thành tội phạm theo quy định tại Điều 317 Bộ Luật Hình sự 2015 thì cá nhân, tổ chức có liên quan sẽ bị khởi tố hình sự với mức khung hình phạt cao nhất là từ 12 năm đến 20 năm tù. Ngoài ra nếu hành vi phạm tội gây thiệt hại, cá nhân, tổ chức vi phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015.

Thực trạng của vấn nạn sử dụng chất cấm trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khoẻ

Việc sử dụng chất cấm trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khoẻ luôn là vấn nạn khiến cả xã hội đặc biệt quan tâm. Trong thời gian gần đây, các cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện ra nhiều vụ việc, nhiều SP BVSK có chứa chất cấm.

Ví dụ như đầu tháng 7/2022, Cục An toàn thực phẩm nhận được Phiếu kết quả kiểm nghiệm của Viện Kiểm nghiệm An toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia về kết quả kiểm nghiệm mẫu Sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe HÀU SÂM FASTRO MEN, số lô: 010422, NSX: 120422, HSD: 120425 của Công ty cổ phần phát triển công nghệ Bionex Medical (nay là Công ty cổ phần Ypharco Healthcare; Công ty Cổ phần Dược Bến Tre) có chứa chất cấm (N-Desmethyl tadalafil). Đây thuộc nhóm chất cấm được quy định tại mục 57 của Phụ lục danh mục các chất ban hành kèm theo Thông tư số 10/2021/TT-BYT ngày 30 tháng 6 năm 2021 quy định danh mục chất cấm sử dụng trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Hay Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Adam Xmen (NSX: 02/6/2021, HSD: 01/06/2024, số lô 00121; Số XNCB: 6584/2018/ĐKSP sản xuất tại: Công ty CP dược phẩm Pulipha); Sản phẩm Giấm táo slim hỗ trợ giảm béo (số lô: SOLO: 01.2022, NSX: 26/02/2022, HSD: 25/02/2025). Sản phẩm chưa đăng ký bản công bố với cơ quan nhà nước có thẩm quyền tuy nhiên trên nhãn có ghi "Thương nhân công bố và chịu trách nhiệm về chất lượng, phân phối sản phẩm: Công ty cổ phần đầu tư xuất nhập khẩu Đan Thy, địa chỉ: 164/10 đường An Phú Đông 9, khu phố 1, phường An Phú Đông, quận 12, TP. Hồ Chí Minh; Sản xuất tại: Công ty TNHH sản xuất - Y dược phẩm Vĩnh Điển, địa chỉ: Điểm công nghiệp Đan Phượng, xã Đan Phượng, huyện Đan Phượng, Hà Nội. Chất cấm phát hiện: Sibutramine 2,34 mg/mL (Phiếu KQKN số 12752/PKN-VKNQG ngày 23/5/2022)…

Những thông tin này đều được cảnh báo công khai trên trang thông tin điện tử của Cục An toàn thực phẩm – Bộ y tế (https://vfa.gov.vn/). Chúng ta có thể thấy đa phần các chất cấm được phát hiện chủ yếu ở hai dòng giảm cân và sinh lý nam. Đối với dòng giảm cân, chủ yếu phát hiện chất Sibutramine. Các nghiên cứu chỉ ra rằng Sibutramine có khả năng ức chế cảm giác thèm ăn, hạn chế hấp thu chất béo, giúp cơ thể giảm cân hiệu quả. Tuy nhiên, chất này lại gây những tác dụng phụ nguy hại như: gây nên các triệu chứng đau đầu (tỷ lệ xảy ra khoảng 30,3%), đau lưng (chiếm 8,2%), dị ứng (3,8%), cảm cúm (8,2%), suy nhược (5,9%), đau bụng (4,5%), đau ngực (1,8%), đau nhức cổ vai gáy (1,6%); Sibutramine nguy hiểm đối với những người có tiền sử bệnh tim mạch hay huyết áp (*).

Đối với dòng sinh lý nam chủ yếu phát hiện nhóm chất Tadalafil và Sildenafil. Tadalafil thuộc nhóm thuốc ức chế PDE5, là một loại thuốc kê đơn dùng để điều trị chứng rối loạn cương dương ở nam giới. Vì là thuốc nên tadalafil chỉ nên được sử dụng dưới sự giám sát y tế. Khi sử dụng Tadalafil và Sildenafil không thích hợp sẽ có bất lợi xảy ra nhẹ là cảm giác nóng hay mẩn đỏ ở mặt, cổ, ngực, hay nghẹt mũi, đau đầu, vấn đề về trí nhớ, khó chịu ở dạ dày, đau lưng..., nặng hơn gây mất thị lực đột ngột, ù tai hoặc mất thính lực đột ngột, đau ngực hoặc cảm giác nặng nề, đau lan ra cánh tay hoặc vai, buồn nôn, ra mồ hôi, cảm giác bị bệnh, nhịp tim không đều, sưng tay, mắt cá chân hoặc bàn chân, khó thở, thay đổi tầm nhìn, cảm giác sảng, ngất xỉu, đau tim, đột quỵ, cương cứng dương vật đau đớn hoặc kéo dài 4 giờ.

Theo VFA, Cơ quan Khoa học Y tế Singapore (HSA) đã thông báo về việc thu hồi tất cả các lô sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe IMPACTRA do phát hiện có chứa sildenafil, tadalafil và chloropretadalafil bán tại Singapore.

Hệ luỵ khôn cùng

Hậu quả của việc sử dụng TPBVSK có chứa chất cấm không chỉ thể hiện ở việc cảnh báo hay kiểm tra của các cơ quan chức năng mà trên thực tế đã có rất nhiều trường hợp đau lòng xảy ra, gây xôn xao dư luận. Hồi tháng 3 năm 2022, một người phụ nữ 37 tuổi ở Gia Lâm được người nhà đưa vào Bệnh viện huyện sau đó chuyển thẳng đến Trung tâm Chống độc của Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng khó thở, hôn mê và co giật sau 4 ngày uống cà phê giảm cân. Kết quả giám định của Viện Pháp y cho thấy trong loại cà phê giảm cân mà bệnh nhân sử dụng có chứa sibutramine, một chất độc đã bị Bộ Y tế cấm sử dụng trong tân dược, thực phẩm chức năng vì những tác dụng nguy hiểm tới sức khỏe người dùng. Hay như bệnh nhân H.B.B (35 tuổi) được đưa vào bệnh viện Tâm Anh trong tình trạng “cậu nhỏ” cương cứng tối đa, không “xìu” xuống được gây đau tức dữ dội suốt 48 giờ. Trước đó bệnh nhân này đã uống TPBVSK sinh lý nam…

Đồng tiền che mờ lương tâm

Về mặt bản chất, TPBVSK là tốt, nhưng phải dùng trong thời gian dài, nguyên liệu tạo nên sản phẩm phải được tuyển chọn gắt gao, chưa kể nhiều nguyên liệu quý hiếm, giá thành cao. Đa số các TPBVSK có chứa chất cấm được phát hiện trên thị trường đều chứa tinh bột ngô, tinh bột sắn…và chất cấm. Lý giải cho trường hợp này Luật sư Ngô Mạnh Tân, Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội cho biết: “TPBVSK mà không có tác dụng thì NTD sẽ không uống, mà muốn có tác dụng ngay tức khắc thì một số đôi tượng sẽ trộn kháng sinh, chất cấm vào TPBVSK. Hơn nữa, đa phần các dòng TPBVSK nổi trội hiện nay đều về những vấn đề thầm kín, khó nói, NTD ngại đi khám, lại nghe tư vấn từ các bác sĩ online nên gật đầu. Trong một số vụ án tôi đã tham gia, giá bán các TPBVSK thường cao gấp hàng chục đến hàng trăm lần giá sản xuất. Một lợi nhuận siêu khổng lồ, đủ làm siêu lòng bất kỳ người nào có tâm địa bất chính”.

Thu hồi và xử lý theo quy định

Sau khi phát hiện các sản phẩm TPBVSK có chứa chất cấm, Cục ATTP đều tiến hành thu hồi, xử lý vi phạm hành chính và chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để xử lý theo quy định của pháp luật đối với các vụ việc có dấu hiệu vi phạm hình sự.

Một số ví dụ tiêu biểu có thể kể đến như:

Đối với sản phẩm TPBVSK DIAMOND Power Slim (số lô SX:001, NSX: 25/09/2020; HSD: 24/09/2023) của Công ty TNHH VNQUEN công bố, sản xuất tại Công ty Cổ phần BIGFA; lấy mẫu trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, kết quả kiểm nghiệm phát hiện chất cấm Sibutramine. Ngày 13/4/2022, Cục An toàn thực phẩm đã Công văn số 658/ATTP-PCTTR gửi Công an tỉnh Thái Nguyên về việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khoẻ có chứa chất cấm.

Đối với sản phẩm TPBVSK HÀU SÂM FASTRO MEN, số lô: 010422, NSX: 120422, HSD: 120425 của Công ty cổ phần phát triển công nghệ Bionex Medical (nay là Công ty cổ phần Ypharco Healthcare; Công ty Cổ phần Dược Bến Tre) có chứa chất cấm (N-Desmethyl tadalafil). Cục An toàn thực phẩm chuyển hồ sơ sang Công an tỉnh Hưng Yên để điều tra làm rõ.

Việc phát hiện và kịp thời xử lý những tổ chức, cá nhân sử dụng chất cấm trong TPCN là một động thái đáng hoan nghênh của các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Về phía người tiêu dùng thì việc tiên quyết đó là thông thái khi mua sắm, lựa chọn TP BVSK; tránh tiền mất, tật mang.

(*): Viện Công nghiệp thực phẩm: Phân tích chất cấm Sibutramine trong thực phẩm chức năng hỗ trợ giảm cân.

Tân Hạ

https://suckhoeviet.org.vn/