Công dụng của cây bầu nâu trong y học cổ truyền

Tổng quan về cây bầu nâu

Cây bầu nâu có tên khoa học là Aegle marmelos, thuộc họ Cam (Rutaceae). Bầu nâu là dạng cây gỗ, cao đến 15m, lá có hình ngọn giáo, mũi cứng cong ở đầu và có mép uốn lượn. Hoa bầu nâu có màu trắng, rất thơm và xếp thành từng chùm ở nách lá.

Cây bầu nâu có quả mọng, hình cầu dẹt (hay dạng trứng) và có màu lục. Vỏ quả bầu nâu nhẵn và cứng, bao phủ một lớp cơm nhầy. Quả chia ra thành 10 - 15 ô, mỗi ô chứa từ 6-10 hạt thuôn, dẹt và có lớp lông màu trắng. Bộ phận dùng của cây bầu nâu là quả, vỏ và lá bầu nâu.

Bầu nâu là loài cây bản địa của Ấn Độ và được tìm thấy nhiều ở các vùng Himalaya, Nam Ấn Độ, Srilanka, Thái Lan, Bangladesh, Nepal, Việt Nam, Lào, Campuchia,... Ở Việt Nam, cây bầu nâu được trồng nhiều ở các tỉnh phía Nam của nước ta. Cây bầu nâu thường được trồng trên những sườn đồi khô, độ cao từ 600 đến 1000 m.

Công dụng của cây bầu nâu trong y học cổ truyền

Công dụng cây bầu nâu

Theo y học cổ truyền

Theo đông y, quả bầu nâu có vị hơi chát, chua, tính mát, có tác dụng thu liễm. Công dụng của quả giúp nhuận tràng, giúp tiêu hóa, chỉ tả (ngừng tiêu chảy), trừ lỵ.

Theo y học hiện đại

Trong việc sử dụng bầu nâu làm thuốc, có nhiều điểm giống nhau ở các nước châu Á như sau:

Tác dụng điều trị sốt rét: Lá được dùng trị sốt rét ở các nước Đông Dương, Ấn Độ, Indonesia. Ở Ấn Độ, vỏ rễ được dùng trị sốt rét gián cách và làm thuốc ruốc cá. Ở Campuchia, quả bầu nâu chữa lao và viêm gan. Nước sắc của rễ cây bầu nâu chữa nôn mửa, dịch hãm từ rễ và vỏ rễ chữa trạng thái hồi hộp đánh trống ngực và làm thuốc hạ sốt trong điều trị bệnh sốt rét cách nhật.

Tác dụng điều trị tiêu chảy, tiêu hóa kém: Ở Vân Nam (Trung Quốc) quả ăn dùng trị ỉa chảy do lỵ, ỉa chảy và sưng đau họng. Liều dùng 3 - 9 g, sắc nước, chia làm 2 - 3 lần uống trong ngày. Tương tự, tại Ấn Độ, Mianma, quả xanh được xác định có tác dụng gây se xoắn, bổ tiêu hóa; đem cắt thành lát phơi khô cũng chữa tiêu chảy và kiết lỵ, đặc biệt là đối với tiêu chảy lâu ngày. Quả chín có vị ngọt mùi thơm chữa tiêu hóa kém. Quả bầu nâu chín có tác dụng nhuận tràng nhẹ, giúp tiêu hóa, chữa viêm trực tràng.

Tác dụng điều trị vết thương: Lá bầu nâu non giã nát đắp tại chỗ chữa vết thương có mủ, mẩn ngứa, rôm sảy, sưng chân, bệnh về miệng. Hoặc có thể phối hợp với trầu không, chanh để trị ghẻ và vết thương.

Tác dụng chữa bệnh về mắt: Ở Mianma, dịch ép từ lá non chữa bệnh về mắt. Người ta rửa sạch dược liệu, giã ra và hơ nóng làm thuốc đắp trị đau mắt.

Ở Mianma, lá non còn được dùng làm rau gia vị ăn và người ta cho rằng lá non có khả năng gây vô sinh hoặc gây sẩy thai. Ở Malabar, nước sắc của lá chữa hen suyễn. Lá giã nát đắp lên đầu chữa sốt mê sảng.

Thịt quả chín thơm, ăn mát, chữa táo bón, lỵ, trị lao và bệnh về gan. Thịt quả có thể ăn tươi hay chế xirô, nước hoa quả và mứt.

Ở Ấn Độ, từ vỏ quả người ta chiết được một chất màu vàng dùng nhuộm vải lụa.

Lưu ý khi dùng cây bầu nâu

Không dùng cho phụ nữ mang thai hoặc người dị ứng với thành phần của cây.

Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng lâu dài.

Cây bầu nâu là thảo dược quý với nhiều công dụng trong y học cổ truyền. Từ hỗ trợ tiêu hóa, xương khớp đến chăm sóc da và giải độc gan, loại cây này xứng đáng được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi. Hãy khám phá và tận dụng những lợi ích tuyệt vời từ thiên nhiên để bảo vệ sức khỏe gia đình bạn!