Y học cổ truyền - Bộ phận quan trọng không thể tách rời trong chăm sóc sức khỏe

Để hiểu thêm về những giá trị quý báu của y dược cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe và giải pháp phát triển y học cổ truyền thời gian tới, phóng viên đã có cuộc trao đổi với PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh - Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam xung quanh vấn đề này.

Vị trí của y học cổ truyền trong khám và điều trị bệnh

PV: Y học cổ truyền Việt Nam được xác định là một bộ phận quan trọng trong hệ thống y tế nước ta vì sứ mệnh cao cả bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe của nhân dân. Ông đánh giá như thế nào về thực trạng hiện nay (vị trí) của YHCT trong khám và điều trị bệnh?

PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh: Y học cổ truyền Việt Nam đã có một lịch sử lâu dài trên 4.000 năm lịch sử với sự trường tồn của dân tộc Việt Nam và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. Hiện nay, y học cổ truyền đang được công nhận và phát triển, nhưng cũng gặp phải một số thách thức trong việc khẳng định vị trí của mình trong hệ thống y tế Quốc gia.

PGS.TS Đậu Xuân Cảnh - Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam.

Dưới đây là một số đánh giá về thực trạng hiện nay của YHCT ở Việt Nam:

Y học cổ truyền là 1 trong 2 nền y học trong hệ thống y tế Quốc gia Việt Nam: Y học cổ truyền đã được tích hợp vào hệ thống y tế Quốc gia, với sự hiện diện của 67 bệnh viện, hàng ngàn phòng khám và cơ sở y tế chuyên về YHCT tại các bệnh viện đa khoa cấp tỉnh và cấp huyện. Điều này cho thấy sự công nhận về giá trị và hiệu quả của YHCT trong việc chăm sóc sức khỏe người dân.

Tại Quyết định số 1893/QĐ-TTg, ngày 25/12/2019, Thủ tướng Chính phủ giao tỉ lệ khám bệnh, chữa bệnh y dược cổ truyền, kết hợp y dược cổ truyền với y dược hiện đại ở tất cả các tuyến khám chữa bệnh: Đến năm 2025, tuyến trung ương đạt 15%; tuyến tỉnh đạt 20%; tuyến huyện đạt 25% và tuyến xã đạt 30%; đến năm 2030: tuyến trung ương đạt 20%; tuyến tỉnh đạt 25%; tuyến huyện đạt 30% và tuyến xã đạt 40%.

Tỉ lệ chi trả thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền trong cơ sở khám bệnh, chữa bệnh từ quỹ bảo hiểm y tế trong tổng số chi phí cho thuốc: Đến năm 2025, tối thiểu là 20% và đến năm 2030 là 30%; Trong đó chi phí sử dụng dược liệu sẵn có tại địa phương trong chữa bệnh tối thiểu là 5% trong tổng số chi phí thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền.

Về nghiên cứu và phát triển: Có nhiều nghiên cứu hiện đại đang được thực hiện để xác minh và làm rõ cơ sở khoa học của các phương pháp điều trị y học cổ truyền. Điều này giúp nâng cao tính chính xác và hiệu quả của YHCT, đồng thời tạo cơ sở để kết hợp giữa YHCT và y học hiện đại.

Giáo dục và đào tạo: Các trường đại học và viện nghiên cứu đã đưa YHCT vào chương trình giảng dạy. Có cả trường đại học đào tạo chuyên về nhân lực YHCT, giúp đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực này. Tuy nhiên, cần tăng cường hơn nữa công tác đào tạo và nâng cao trình độ cho các thầy thuốc YHCT.

Nhận thức của người dân: Nhận thức của người dân về YHCT đang dần thay đổi. Nhiều người đã tìm đến YHCT như một lựa chọn điều trị hiệu quả, đặc biệt trong các trường hợp bệnh mạn tính, bệnh không lây nhiễm…

Thách thức trong quản lý và quy định: Mặc dù YHCT đã được công nhận, nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong việc quản lý và quy định. Do đó, cần có các quy định rõ ràng hơn để đảm bảo chất lượng dịch vụ, sự phát triển, hoạt động của YHCT và bảo vệ quyền lợi của người bệnh.

Cạnh tranh với y học hiện đại: YHCT đang phải đối mặt với sự cạnh tranh từ y học hiện đại, đặc biệt trong việc thu hút người bệnh. Việc nâng cao chất lượng dịch vụ và chứng minh hiệu quả điều trị là rất cần thiết để khẳng định vị trí của YHCT. Như vậy, YHCT Việt Nam đang có những bước tiến tích cực trong việc khẳng định vị trí của mình trong hệ thống y tế, nhưng vẫn cần nhiều nỗ lực hơn nữa để phát triển bền vững và đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân...

Khám bệnh chữa bệnh bằng y học cổ truyền (bắt mạch kê đơn). Ảnh TL

Giải pháp nhân rộng các bài thuốc gia truyền

PV: Có thể nói, YHCT đã có nhiều đóng góp trong chăm sóc sức khỏe nhân dân và điều trị bệnh. Trong dân gian có nhiều bài thuốc, phương thuốc gia truyền quý. Làm thế nào để có thể nhân rộng các bài thuốc này và sử dụng một cách an toàn?

PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh: Trong dân gian có nhiều bài thuốc gia truyền quý, hiệu quả cao trong chữa bệnh chưa được khai thác, sử dụng. Để nhân rộng và sử dụng các bài thuốc, phương thuốc gia truyền trong dân gian một cách an toàn và hiệu quả, cần thực hiện một số bước sau:

Nghiên cứu và thu thập thông tin: Tiến hành nghiên cứu và thu thập thông tin về các bài thuốc gia truyền, bao gồm thành phần, cách chế biến, công dụng và liều lượng. Có thể phỏng vấn các lương y, thầy thuốc hoặc những người có kinh nghiệm trong việc sử dụng các bài thuốc này.

Kiểm nghiệm và đánh giá: Các bài thuốc cần được kiểm nghiệm để xác định độ an toàn và hiệu quả. Việc này có thể được thực hiện thông qua các nghiên cứu lâm sàng, giúp đánh giá tác dụng của thuốc và phát hiện các tác dụng phụ có thể xảy ra.

Xây dựng quy trình sản xuất: Để nhân rộng các bài thuốc, cần xây dựng quy trình sản xuất chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng và an toàn cho người sử dụng. Điều này bao gồm việc lựa chọn nguyên liệu, quy trình chế biến và bảo quản.

Đào tạo và nâng cao kiến thức: Cần có chương trình đào tạo cho các thầy thuốc, lương y về cách sử dụng và chế biến các bài thuốc gia truyền. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng dịch vụ và đảm bảo rằng người sử dụng được tư vấn đúng cách.

Tuyên truyền và giáo dục cộng đồng: Tăng cường tuyên truyền về lợi ích và cách sử dụng an toàn của các bài thuốc gia truyền trong cộng đồng… có thể thông qua các buổi hội thảo, lớp học hoặc chương trình truyền thông.

Hợp tác với các cơ sở y tế: Thiết lập mối quan hệ hợp tác với các cơ sở y tế, bệnh viện và các tổ chức nghiên cứu để hỗ trợ trong việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các bài thuốc gia truyền.

Xây dựng cơ sở dữ liệu: Tạo ra một cơ sở dữ liệu về các bài thuốc gia truyền, bao gồm thông tin về thành phần, công dụng, cách sử dụng và các nghiên cứu liên quan. Điều này sẽ giúp dễ dàng tra cứu và chia sẻ thông tin.

Quản lý và giám sát: Thiết lập hệ thống quản lý và giám sát việc sử dụng các bài thuốc gia truyền để đảm bảo an toàn cho người sử dụng và phát hiện kịp thời các vấn đề phát sinh.

Bằng cách thực hiện các bước trên, có thể nhân rộng và sử dụng các bài thuốc gia truyền một cách an toàn, hiệu quả, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị của YHCT trong cộng đồng. Bên cạnh đó, để phát hiện và nhân rộng các bài thuốc này, chúng ta cần ban hành các chính sách khuyến khích người dân cống hiến, dân tặng và phổ biến sử dụng các bài thuốc quý. Chính sách này bảo đảm quyền tác giả của người có bài thuốc một cách an toàn và chắc chắn, nhằm tránh mất mát các bài thuốc sau khi cống hiến.

Nhiều bài thuốc cổ truyền trong nhân dân có giá trị chữa bệnh cao. Ảnh: TL

Phát triển nền y học cổ truyền trong thời gian mới

PV: Theo ông, giải pháp nào để tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm về phát triển nền YHCT Việt Nam trong giai đoạn mới?

PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh: Tuyên truyền và nâng cao nhận thức cũng như trách nhiệm về phát triển nền YHCT Việt Nam và Hội Đông y Việt Nam, có thể áp dụng một số giải pháp sau:

Tổ chức các chương trình giáo dục và đào tạo: Thiết lập các khóa học, hội thảo và chương trình đào tạo về YHCT cho các đối tượng như sinh viên, thầy thuốc, lương y và cộng đồng. Điều này giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng trong việc sử dụng và phát triển YHCT.

Tăng cường truyền thông: Sử dụng các phương tiện truyền thông như báo chí, truyền hình, radio và mạng xã hội để phổ biến thông tin về YHCT, các bài thuốc, phương pháp điều trị và lợi ích của nó; Tạo các video, bài viết và infographic hấp dẫn để thu hút sự chú ý của công chúng.

Triển khai các chiến dịch truyền thông có chủ đề cụ thể liên quan đến YHCT, ví dụ như "Tháng Y học cổ truyền", "Ngày hội Y học cổ truyền", nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích người dân tìm hiểu và sử dụng YHCT.

Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm: Mời các chuyên gia, nhà nghiên cứu và lương y tham gia các buổi hội thảo, tọa đàm để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và thảo luận về các vấn đề liên quan đến YHCT. Những sự kiện này có thể được tổ chức tại các trường đại học, bệnh viện hoặc cộng đồng.

Hợp tác với các tổ chức và hiệp hội: Thiết lập mối quan hệ hợp tác với các tổ chức, hiệp hội trong và ngoài nước để thúc đẩy nghiên cứu, phát triển và ứng dụng YHCT. Điều này cũng giúp tăng cường sự nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng về YHCT.

Khuyến khích nghiên cứu và phát triển: Tạo điều kiện thuận lợi cho các nghiên cứu về YHCT, bao gồm việc cấp kinh phí, hỗ trợ về mặt kỹ thuật và tạo môi trường nghiên cứu thân thiện. Kết quả nghiên cứu có thể được công bố rộng rãi để nâng cao nhận thức về giá trị của YHCT.

Phát triển các mô hình thực hành: Xây dựng các mô hình thực hành YHCT tại các cơ sở y tế, bệnh viện và cộng đồng, giúp người dân dễ dàng tiếp cận và trải nghiệm trực tiếp các phương pháp điều trị YHCT.

Tạo cơ sở dữ liệu và tài liệu tham khảo: Xây dựng cơ sở dữ liệu về YHCT, bao gồm các bài thuốc, phương pháp liệu này có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các thầy thuốc, sinh viên và cộng đồng.

Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng: Tạo cơ hội cho cộng đồng tham gia vào các hoạt động liên quan đến YHCT, như các buổi khám bệnh miễn phí, tư vấn sức khỏe hoặc các hoạt động chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Bằng cách thực hiện những giải pháp này, có thể nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng về phát triển nền YHCT Việt Nam, đồng thời khẳng định vị trí của Hội đồng Y Việt Nam trong việc bảo tồn và phát triển YHCT.

Chuyên canh trồng cây thuốc. Ảnh: TL

PV: Là một hội nghề nghiệp, vai trò của Hội Đông y Việt Nam trong phát triển nền y dược cổ truyền và xây dựng các chính sách về YHCT Việt Nam (xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật để phát triển nền YHCT Việt Nam và Hội Đông y Việt Nam) trong giai đoạn mới như thế nào?

PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh: Hội Đông y Việt Nam có vai trò quan trọng trong việc phát triển nền y dược cổ truyền, bảo tồn và phát huy giá trị của y học cổ truyền, đồng thời tham gia vào quá trình xây dựng chính sách và nâng cao chất lượng dịch vụ y học cổ truyền tại Việt Nam, cụ thể:

Bảo tồn và phát huy giá trị y học cổ truyền, các bài thuốc cổ truyền: Hội Đông y Việt Nam có nhiệm vụ bảo tồn các bài thuốc, phương pháp điều trị và tri thức y học cổ truyền, đồng thời phát huy giá trị của chúng trong việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng; Sưu tầm, bảo tồn và phát triển các bài thuốc, phương pháp chữa bệnh cổ truyền, đồng thời chuẩn hóa và phổ biến rộng rãi.

Đào tạo, phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Hội tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng cho các thầy thuốc, lương y… nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng chuyên môn, thực hành. Điều này giúp đảm bảo chất lượng dịch vụ y học cổ truyền và đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân.

Nghiên cứu và ứng dụng khoa học: Hội khuyến khích nghiên cứu các phương pháp, bài thuốc YHCT, đồng thời ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Việc này không chỉ giúp khẳng định hiệu quả của YHCT mà còn tạo cơ sở khoa học cho việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ YHCT; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học về YHCT, kết hợp y học hiện đại và cổ truyền để nâng cao hiệu quả điều trị.

Tư vấn và hỗ trợ xây dựng chính sách: Hội Đông y Việt Nam có thể đóng vai trò tư vấn cho các cơ quan Nhà nước trong việc xây dựng và hoàn thiện các chính sách liên quan đến YHCT, đảm bảo rằng các chính sách này phù hợp với thực tiễn và nhu cầu của cộng đồng. Đề xuất các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước để phát triển YHCT, bao gồm hỗ trợ tài chính, cơ sở vật chất và pháp lý. Hội Đông y Việt Nam sẽ thực hiện các kế hoạch này thông qua việc phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan và đảm bảo thực hiện đúng theo chỉ đạo của Chính phủ.

Tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng: Hội tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về lợi ích và cách sử dụng YHCT, từ đó nâng cao nhận thức và khuyến khích sử dụng các sản phẩm từ YHCT. Tăng cường hợp tác quốc tế: Mở rộng hợp tác với các tổ chức YHCT quốc tế để trao đổi kinh nghiệm, nghiên cứu và phát triển.

Thúc đẩy sự kết hợp giữa YHCT và y học hiện đại: Hội có thể đóng vai trò cầu nối giữa YHCT và y học hiện đại, khuyến khích sự hợp tác và chia sẻ thông tin giữa hai lĩnh vực này, nhằm mang lại lợi ích tốt nhất cho người bệnh.

Giám sát và đánh giá chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh, dịch vụ đào tạo bằng YHCT tại các bệnh viện, trường học: Hội có thể tham gia vào việc giám sát và đánh giá chất lượng dịch vụ y học cổ truyền, đảm bảo rằng các dịch vụ này đáp ứng tiêu chuẩn và yêu cầu của người dân.

PV: Trân trọng cảm ơn PGS.TS. Đậu Xuân Cảnh!