Cây bình bát: Công dụng, cách dùng trị bệnh theo y học cổ truyền
Đặc điểm của cây bình bát
Bình bát (Annona reticulata L) thuộc họ Na (Annonaceae), là loại cây thân gỗ nhỡ, cao khoảng 2 – 5m, có những cây cao tới 10m. Cây có tán lá rộng, phân nhiều nhánh nhỏ. Các cành non phủ một lớp lông mịn, các cành già nhẵn, bóng, không chứa lông.
Lá là lá đơn, mọc so le, đầu lá nhọn, gốc bo tròn. Lá dài 10–15 cm và rộng 5 – 7 cm, có 8 – 9 cặp gân phụ nổi rõ trên lá. Mặt trên nhẵn bóng, mặt dưới có phủ một lớp lông mịn, cuống lá có lông, dài khoảng 1 – 2 cm.
Cụm hoa mọc từ kẽ lá, gồm 2 – 4 hoa màu vàng. Đài gồm 3 phiến hình tam giác, mặt ngoài có lông. Tràng có 2 vòng. Cánh hoa hẹp, 3 cánh ngoài to, dày, có lông tơ. 3 cánh trong nhỏ nhắn. Nhị nhiều, trung đới kéo dài. Bầu gồm những lá noãn có lông.
Trái hình như quả tim. Trái non màu xanh, khi chín chuyển màu vàng. Bên trong quả gồm nhiều hạt xếp lớp như các hạt của trái Na. Thịt quả màu trắng hoặc hơi ngả vàng. Ăn có vị chua ngọt và hơi chát nhẹ và có mùi thơm thoang thoảng đặc trưng.
Cây ra hoa vào tháng 5 – 6, cho quả vào tháng 7 – 8.
Bình bát có nguồn gốc từ châu Mỹ và các đảo xung quanh. Hiện nay cây cũng thấy nhiều ở các khu vực trên thế giới như Ấn Độ, châu Phi, châu Úc.
Tại Việt Nam, cây mọc hoang và được trồng ở các vùng đất nhiễm phèn ở các tỉnh ven biển từ Bắc vào Nam. Đây là loài thực vật ưa nước do đó thường phát triển ở bờ sông, rìa kênh, mương, ao hồ.
Toàn bộ cây từ rễ, thân lá, trái bình bát, hạt đều được dùng để làm thuốc.
Lá có thể thu hái quanh năm. Thân, rễ thu hái lúc cây trưởng thành. Quả hái vào tầm tháng 7 – 8. Còn hạt sẽ được lấy lúc quả thật chín, bỏ hết phần thịt chỉ lấy hạt để dùng.
Tất cả các dược liệu sau khi thu hái về đều đem rửa sạch, có thể phơi khô hoặc dùng tươi.
Cần bảo quản thuốc nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc, mối mọt, tránh các loại côn trùng làm hư hại thuốc.
![]() |
Cây bình bát: Công dụng, cách dùng trị bệnh theo y học cổ truyền |
Thành phần hóa học
Trong lá có chứa
1 hợp chất triterpenoid mới (annonaretin A),
3 hợp chất triterpenoid (taraxasterol, taraxerol, uvaol),
2 hợp chất sterol (β-sitosterol, 6β-hydroxystigmast-4-en-3-one),
4 hợp chất diterpenoid (axit kaurenoic, axit 17-acetoxy-16β-hydroxy-entkauran-19-oic, axit 16α-hydro-ent-kauran-17,19-dioic, axit 16αhydro-19-al-ent-kauran-17-oic),
2 hợp chất flavonoid ((2S)-di-O-methylquiritigenin, rutin)
Vỏ thân và rễ chứa
Roliniastatin – 2, Reticulacinon, các Diterpen, Anonain, Oxoushinsunin, Michelalbin, Reticulin, Assimilobin, Hydroxynomuciferin, Methoxyannomontin
Hạt và trái bình bát chứa
2 hợp chất acetogenin (uvarigrandin A, cis-reticulatacin-10-one),
1 hợp chất amin béo (N- (Triacontanoyl)tryptamin),
2 hợp chất triterpenoid (axit rotundic và pedunculoside),
2 hợp chất sterol (β-sitosterol và β-sitosteryl-3-O-β-Dglucopyranoside),
3 hợp chất dẫn xuất của benzen (sinapaldehyde glucoside, eleutheroside B, axit vanilic).
Tác dụng dược lý của trái bình bát
Theo một số nghiên cứu, Bình bát có tác dụng:
Gây độc tế bào: có tác dụng độc tế bào trên các dòng tế bào ung thư phổi, ung thư kết tràng, ung thư mũi hầu ở người, và ung thư bạch cầu dòng lympho ở chuột nhắt trắng.
Tác dụng kháng nấm, kháng khuẩn: có thể ức chế sự phát triển của nấm Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus và Mycobacterium smegmatis
Diệt côn trùng, ấu trùng: Do tác dụng của chất Sesquiterpenoid trong quả xanh
![]() |
Công dụng của cây bình bát trong y học cổ truyền |
Công dụng của cây bình bát trong y học cổ truyền
Toàn cây có vị chát, công dụng nổi bật nhất của Bình bát là ở tính sát trùng.
Nước sắc từ quả xanh thái mỏng phơi khô có tác dụng chữa sốt, tiêu chảy, kiết lỵ, giun sán, nhiễm khuẩn hô hấp
Hạt và vỏ thân có thể chữa tiêu chảy, kiết lỵ. Lấy hạt giã nát, nấu nước đặc rồi gội đầu để trừ chấy; ngâm quần áo để trừ rận, hoặc để diệt trừ sâu bọ. Hạt đốt ra tro, trộn với dầu dừa, bôi chữa ghẻ. Hạt và vỏ thân có độc, thường chỉ dùng ngoài. Trong đó vỏ thân ít độc hơn.
Dịch ép từ cũng được dùng trừ chấy rận cho người và gia súc.
Rễ cây bình bát trị bệnh gì? Ngoài ra, vỏ rễ và rễ con cây được dùng chữa sốt, đau bụng, viêm lợi, đau răng.
![]() |
Cách sử dụng cây bình bát trong y học cổ truyền |
Cách sử dụng cây bình bát trong y học cổ truyền
Cây bình bát điều trị mề đay mẩn ngứa
Sử dụng một vài nhánh cây bình bát tươi, rửa sạch, để ráo nước và một bó lá dừa khô. Đầu tiên đốt lá dừa khô để tạo lửa, sau đó cho lá bình bát lên trên để tạo khói. Hơ những vị trí bị mề đay qua khói cho đến khi đổ hết mồ hôi thì lau khô người, mặc quần áo mới.
Cây bình bát điều trị lao phổi
Sử dụng 20g vỏ thân cây bình bát thái thành lát mỏng, phơi khô, đun với 1.2 lít nước, để uống trong ngày.
Cây bình bát chữa đau nhức xương khớp, tay chân nhức mỏi
Sử dụng quả bình bát đập dập, hơ qua lửa nóng, sau đó chườm vào vị trí đau nhức. Nếu khu vực đau ở lưng, bạn có thể đặt quả bình bát đã hơ nóng lên lưng rồi nằm nghỉ ngơi. Phương pháp này có thể giúp cải thiện các cơn đau ở vùng cơ và khớp hiệu quả.
Cây bình bát điều trị bệnh tiểu đường
Sử dụng quả bình bát xanh, thái mỏng, bỏ hạt, phơi khô. Mỗi lần dùng 5g quả khô để đun nước dùng uống trong ngày. Phương pháp này có thể hỗ trợ giúp ổn định đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường.
Cây bình bát chữa bướu cổ
Sử dụng quả bình bát tươi đem nướng cháy xém vỏ. Để cho nguội vừa phải, rồi lăn lên bướu cổ. Mỗi ngày như vậy 3 lần, mỗi lần khoảng 30 phút, mỗi lần lăn khoảng 2 – 3 quả, làm liên tục cho đến khi bướu tan hẳn.
Cây bình bát chữa tiêu chảy, kiết lỵ, trị giun sán
Sử dụng quả bình bát xanh, thái lát, phơi khô, mỗi lần dùng từ 8 – 12g sắc nước uống.
Cây bình bát có chứa độc, do đó cần hết sức thận trọng khi sử dụng. Không để nhựa, nước của cây bình bát bắn vào mắt gây kích ứng. Ngoài ra, khi sơ chế dược liệu nên tránh để tiếp xúc trực tiếp với da, vì nhựa cây có thể gây dị ứng, kích ứng.
![]() |
Lưu ý khi sử dụng cây bình bát |
Lưu ý khi sử dụng cây bình bát
Mặc dù cây bình bát mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng cần lưu ý một số điều sau:
Tham khảo ý kiến bác sĩ: Trước khi sử dụng cây bình bát cho mục đích điều trị, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt nếu bạn đang sử dụng thuốc khác.
Kiểm tra dị ứng: Một số người có thể bị dị ứng với các thành phần trong cây bình bát. Hãy thử nghiệm trên một vùng da nhỏ trước khi sử dụng rộng rãi.
Không lạm dụng: Sử dụng cây bình bát với liều lượng hợp lý để tránh tác dụng phụ không mong muốn.
Xem thêm: Những Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam (TS Đỗ Tất Lợi)
Cây bình bát không chỉ là một loại cây ăn quả ngon mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền với nhiều công dụng nổi bật. Từ việc hỗ trợ tiêu hóa, giải độc gan đến chữa bệnh ngoài da, cây bình bát xứng đáng được biết đến và áp dụng trong cuộc sống hàng ngày. Hãy tìm hiểu và sử dụng cây bình bát một cách hợp lý để tận dụng tối đa những lợi ích mà nó mang lại cho sức khỏe của bạn.
Tin liên quan

Công dụng và bài thuốc chữa bệnh tuyệt vời từ cây bình bát
23:17 | 30/04/2025 Y học cổ truyền

Bình bát – một vị thuốc quý với sức khỏe con người
16:45 | 08/11/2023 Y học cổ truyền
Cùng chuyên mục

Cây Hoắc hương – Thảo dược quý trong y học cổ truyền giúp giải cảm, sát khuẩn, chống nôn và giảm đau
11:18 | 12/06/2025 Y học cổ truyền

Xuyên phá thạch – Vị thuốc quý hỗ trợ trị đau lưng, ho ra máu, lao phổi
11:04 | 12/06/2025 Y học cổ truyền

Cách sử dụng Đông trùng hạ thảo hiệu quả
11:03 | 12/06/2025 Y học cổ truyền

Một số bài thuốc dân gian từ cây nhàu
17:17 | 11/06/2025 Y học cổ truyền

Một số bài thuốc dân gian từ quả mướp đắng
09:12 | 11/06/2025 Y học cổ truyền

Thay thế động vật hoang dã trong y học cổ truyền
17:05 | 10/06/2025 Y học cổ truyền
Các tin khác

A Ngùy: Thảo dược có công dụng chữa đầy hơi, chướng bụng
16:57 | 10/06/2025 Y học cổ truyền

An Nam Tử: Dược liệu có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, chữa ho
16:57 | 10/06/2025 Y học cổ truyền

Người bị sỏi thận có nên ăn rau mồng tơi không
09:21 | 10/06/2025 Y học cổ truyền

Một số bài thuốc dân gian tiêu biểu từ cây Khổ sâm
15:04 | 09/06/2025 Y học cổ truyền

Một số bài thuốc dân gian từ cây Đại hồi
15:01 | 09/06/2025 Y học cổ truyền

Cây Ô môi - Dược liệu quý hỗ trợ xương khớp và tiêu hóa
15:01 | 09/06/2025 Y học cổ truyền

Những ai không nên ăn rau ngót – Loại rau lành tính nhưng không dành cho tất cả mọi người
10:14 | 09/06/2025 Y học cổ truyền

Cây Đinh hương – Vị thuốc quý hỗ trợ chữa phong thấp, đau xương, nhức mỏi chân tay
21:27 | 08/06/2025 Y học cổ truyền

Củ Tam Thất Bắc (khô) – Dược liệu quý giúp bồi bổ cơ thể, ngăn ngừa bệnh tim mạch, chống lão hóa
21:27 | 08/06/2025 Y học cổ truyền

Tác dụng dược lý của Mộc hoa trắng
09:30 | 08/06/2025 Y học cổ truyền

Ra mắt Chi hội Nam Y Thọ Khang Đường - Hà Nội: Dấu ấn mới của Y học cổ truyền
4 ngày trước Hoạt động hội

Chi hội Nam Y An Giang: Lan tỏa yêu thương, chung tay vì cộng đồng
17-05-2025 21:00 Hoạt động hội

Hội Nam Y Việt Nam: Dâng hương tưởng niệm Đại danh y - Thiền sư Tuệ Tĩnh tại di tích Đền Bia
28-04-2025 01:26 Hoạt động hội

Thanh Oai, Hà Nội: Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi - Lan tỏa giá trị y học cổ truyền trong cộng đồng
22-04-2025 13:55 Hoạt động hội

Chi Hội Nam Y An Giang tổ chức trao quà thiện nguyện tại khóm Phước Quản, thị trấn Đa Phước
18-04-2025 09:27 Hoạt động hội