Cây bông gạo: Công dụng, cách dùng trị bệnh theo y học cổ truyền

Đặc điểm của cây bông gạo

Tên Tiếng Việt: Cây Bông gạo.

Tên khác: Cây gạo; cây bông gòn; cây gòn; cây bông lụa; cây bông Java.

Tên khoa học: Ceiba pentandra (L.) Gaertn. – Bombax pentandrum L, thuộc họ Bombacaceae.

Cây Gạo có thể cao tới 15m hay hơn, cành mọc ngang với những gai hình nón, thân cũng có gai. Cành non dày, không gai. Lá rụng sớm, kép chân vịt với 5 đến 8 lá chét hình mác hay hình trứng, dài 9 - 15 cm, rộng 4 - 5 cm. Hoa đỏ, nhiều, mọc trên những cành nhỏ trước khi có lá non.

Quả nang hình thoi, dài 8 - 15 cm với 5 van cứng, mặt trong có nhiều sợi bông. Hạt hình trứng, xung quanh có lông dài, trắng, mịn. Cây trồng, mọc ở độ cao dưới 900m. Ra hoa tháng 1 – 3, có quả tháng 3 – 4.

Cây Gạo được trồng ở khắp các tỉnh miền Bắc nước ta nhất là hai bên đường, Sơn La vào các tỉnh phía Nam. Còn mọc ở Ấn Độ, Indonesia, Trung Quốc.

Người ta dùng vỏ, rễ và chất gôm của cây Gạo, thường dùng tươi. Vỏ cây bốc về cạo bỏ vỏ thô và gai, rửa sạch, thái nhỏ phơi hay sấy khô sắc uống hay giã nát dùng tươi. Hoa và hạt cũng được dùng.

Những bông Gạo là nguồn cung cấp mật hoa và phấn hoa quan trọng cho ong mật và dơi. Dơi là loài thụ phấn chính của những bông hoa nở về đêm.

Dầu Bông gạo có thể được ép từ hạt. Dầu có màu vàng, mùi và vị dễ chịu. Nó nhanh chóng bị ôi thiu khi tiếp xúc với không khí. Dầu Kapok được sản xuất ở Ấn Độ, Indonesia và Malaysia. Nó có giá trị iốt từ 85–100; điều này làm cho nó trở thành một loại dầu không sấy khô, có nghĩa là nó không bị khô đáng kể khi tiếp xúc với không khí. Dầu có một số tiềm năng làm nhiên liệu sinh học và trong pha chế sơn.

Thành phần hóa học

Trong vỏ cây Gạo có chất nhầy. Thân cây chứa gôm.

Trong hạt có 20-26% chất béo đặc (nhân chứa tới 35%) màu vàng. Trong dầu hạt có các acid oleic, palmitic, steric, acid béo rắn, acid béo lỏng, phytosterin, pentosan. Dầu này có màu vàng sáng hay màu lục, không mùi, có vị giống dầu lạc, nửa đặc.

Cây bông gạo: Công dụng, cách dùng trị bệnh theo y học cổ truyền

Công dụng của cây bông gạo trong y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền

Vỏ của cây Gạo có vị đắng, tính mát. Vỏ cây Gạo dùng chữa bệnh về đường tiết niệu, về thận, phổi, đau ngực, ho, lỵ, ỉa chảy, bệnh về khớp, sốt rét, phù toàn thân.

Hoa có vị chát đắng, hơi ngọt, tính mát. Hoa gạo chữa ỉa chảy, kiết lỵ.

Rễ có vị đắng, tính mát. Rễ chữa bọ cạp cắn, đái đường, sốt vát, lỵ.

Chất gôm cây Gạo chữa lậu, thông tiểu, cho mát. Quả chưa chín làm da săn, làm thuốc nhầy dịu.

Nước sắc từ vỏ cây Bông gạo đã được sử dụng như một loại thuốc lợi tiểu, như một loại thuốc kích thích tình dục, điều trị đau đầu, cũng như trị bệnh tiểu đường loại II. Nó được sử dụng như một chất phụ gia trong một số loại thức uống ảo giác Ayahuasca.

Công dụng của cây bông gạo trong y học cổ truyền

Bài thuốc từ cây bông gạo

Người dân thường nhặt những hoa cây bông gạo mới rụng, còn nguyên vẹn, chưa bị giập nát, đem về ngắt từng cánh hoa để dùng tươi hoặc phơi dưới nắng nhẹ hay sấy nhỏ lửa để dùng chữa trị các tình trạng sau:

Sử dụng hoa cây gạo chữa mụn nhọt sưng tấy: Dùng hoa cây bông gạo tươi, giã nát, đắp lên mụn nhọt sưng. Ngày đắp 1-2 lần sẽ hết đau nhức, giảm sưng, nhanh khỏi.

Hoa cây bông gạo chữa tiêu chảy, kiết lỵ: Lấy 20-30g hoa gạo thái mỏng, sao vàng, sắc với 2 bát nước cho còn nửa bát, chia uống 2 lần trong ngày. Ngoài ra, có thể phối hợp hoa cây bông gạo với rau má (lượng bằng nhau) đem thái nhỏ, phơi khô, sắc giống như trên, khi uống có thể thêm ít đường, chia uống 2 lần trong ngày.

Trong vỏ cây hoa gạo có chất nhầy. Dân gian thường dùng vỏ tươi của cây gạo đem giã nát, bó vào chỗ gãy xương. Hoặc dùng 15-20g vỏ thân cây bông gạo sao vàng, sắc đặc để làm thuốc uống cầm máu, thông tiểu tiện hoặc dùng ngậm chữa đau răng.

Trong hạt cây bông gạo có chứa từ 20-25% chất dầu đặc màu vàng. Phụ nữ sau khi sinh ít sữa có thể dùng 12-15g hạt cây bông gạo sắc uống.

Tầm gửi là loài cây bán ký sinh, nó có thể ký sinh vào nhiều cây khác nhau như cây mít, bưởi, dâu, na, chanh..., Theo y học cổ truyền, tầm gửi cây gạo có tác dụng giải nhiệt, điều hòa huyết áp và tốt cho người bị bệnh gan, thận...

Bài thuốc từ cây bông gạo

Lưu ý khi sử dụng cây bông gạo

Mặc dù cây bông gạo mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng cần lưu ý một số điều sau:

Tham khảo ý kiến bác sĩ: Trước khi sử dụng cây bông gạo cho mục đích điều trị, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt nếu bạn đang sử dụng thuốc khác.

Kiểm tra dị ứng: Một số người có thể bị dị ứng với các thành phần trong cây bông gạo. Hãy thử nghiệm trên một vùng da nhỏ trước khi sử dụng rộng rãi.

Không lạm dụng: Sử dụng cây bông gạo với liều lượng hợp lý để tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Cây bông gạo là một loại thảo dược quý giá trong y học cổ truyền với nhiều công dụng nổi bật. Từ việc chống viêm, hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau đến bảo vệ sức khỏe tim mạch, cây bông gạo xứng đáng được biết đến và áp dụng trong cuộc sống hàng ngày. Hãy tìm hiểu và sử dụng cây bông gạo một cách hợp lý để tận dụng tối đa những lợi ích mà nó mang lại cho sức khỏe của bạn.